KRÜGER PETER, astronom, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
PETER KRÜGER (Crüger) (20 X 1580 Królewiec – 6 VI 1639 Gdańsk), matematyk, astronom. Syn Wilhelma (zm. 1583), diakona w kościele św. Mikołaja na Starym Mieście w Królewcu, i Doroty (zm. 1586), córki burmistrza Drengfurthu (obecnie Srokowo koło Kętrzyna), Ambrosiusa Wernera. W Drengfurth wychowywał się po przedwczesnej śmierci rodziców. W 1591 powrócił do Królewca i rozpoczął naukę w tamtejszym Pedagogium, 23 października tego roku będąc już wpisanym do wykazu studentów miejscowego uniwersytetu (choć studia podjął dopiero w 1598). W szkole zainteresował się naukami ścisłymi, w szczególności astronomią, śpiewał także przez pięć lat w książęcej kapeli. Wiedzę astronomiczną pogłębiał od 1600 w Pradze, poznał Tycho de Brahe i Jana Keplera. W 1603 powrócił do Królewca i objął obowiązki guwernera dwóch szlacheckich synów, z którymi wkrótce wyjechał, by kontynuować naukę w Gdańsku. W 1605 ukończył Gimnazjum Akademickie, następnie studiował w Lipsku i w Wittenberdze, od 1606 magister filozofii.
Od 1607 w Gdańsku, profesor matematyki i poezji w Gimnazjum Akademickim, wykładał też astronomię, fizykę, geografię i logikę. Współpracował z poetą Johannesem Plaviusem, któremu zadedykował bardzo pochwalny wiersz, który tenże umieścił w przedmowie do swojego dzieła Praecepta logicalia. Z racji piastowanego stanowiska zobligowany był do pisania wierszy na różne okazje, z których obecnie zachowało się okolo 20, w językach niemieckim i łacińskim. Gościł w Gdańsku matematyka Jana Brożka oraz prowadził naukową korespondencję z główną postacią rewolucji naukowej XVII wieku, astronomem Johannesem Keplerem. Uważany za najwybitniejszego astronoma Rzeczypospolitej 1. połowy XVII wieku. Początkowo zwolennik geocentryzmu, przejął ideę Mikołaja Kopernika. Interesował się kometami, wyniki badań nad nimi opublikował w Theoremata exegetica de cometis (1605). W 1618 otrzymał od króla przywilej drukarski zapewniający mu wyłączność na drukowanie rocznych kalendarzy, przedłużony 17 VII 1623 (łącznie wydał ich 35).
Pionier zainteresowań magnetyzmem ziemskim. Jako pierwszy obliczył szerokość geograficzną Gdańska (54° 22’) oraz odkrył długookresowe zmiany ziemskiego pola magnetycznego. Jako pierwszy oddzielił logarytmy liczb od logarytmów funkcji trygonometrycznych i rozwinął tablice logarytmiczne Johna Napiera, wydał pierwszy w Polsce podręcznik trygonometrii płaskiej i sferycznej. Jego badania rozwijał następnie jego uczeń w Gimnazjum Akademickim Jan Heweliusz. Jego pracownia przyciągała także ludzi nie związanych z nauką, między innymi w 1635 wysłanego do Polski z poselstwem zaufanego negocjatora kardynała Richelieu, Claude’a de Mesmes, hrabiego d'Avoux.
Autor między innymi prac Theoremata exegetica de cometis i Kurtzer Bericht von dem großen, noch zur Zeit scheinenden Cometen,
w których potwierdził koncepcję Tycho de Brahe, iż komety są zjawiskami kosmicznymi, a nie atmosferycznymi; traktat De Motu Magnetis który jako jeden z pierwszych na świecie poświęcony był zagadnieniom geomagnetyzmu (1612); Synopsis trigonometriae sive doctrinae triangulorum… (1612); Geographiae discendae Typus; Doctrina astronomiae sphaerica (1635), najbardziej znany jest z Praxis trigonometriae logarithmicae, w którym jako pierwszy w historii matematyki rozdzielił logarytmy liczb od logarytmów funkcji trygonometrycznych (1634). Wydawał kalendarze z licznymi artykułami dotyczącymi astronomii oraz prognostyki. Był mierniczym miejskim, sporządził wiele map Gdańska i jego okolic.
Był trzykrotnie żonaty. Po raz pierwszy 18 II 1605 z Ursulą Rosenthal z Królewca, po jej śmierci w 1608 pojął za żonę Elisabeth Reutorff (zm. 7 VIII 1625), z którą miał trzech synów i dwie córki, z których żadne nie przeżyło ojca. 16 I 1626 ożenił się po raz trzeci, z Ursulą (1605 Gdańsk – 1658 Gdańsk), córką kalwińskiego diakona gdańskiego kościoła Najświętszej Marii Panny Martina Remusa (zm. 1623 Gdańsk), z którą miał trzech (wedle innych źródeł: czterech) synów i dwie córki, z których przeżył go tylko jeden z synów (wedle innych źródeł przeżyło go dwoje dzieci). Zmarł podczas nawrotu epidemii dżumy, której ofiarą była także jego najmłodsza córka Katherina. Ich śmierć uczcił w specjalnie napisanych sonetach Johann Peter Titius, epitafia tylko dla niego napisali między innymi Johann Mochinger i przyjaciel Martin Opitz, zaś w 1638 śmierć jednego z wcześniejszych dzieci upamiętnił wierszem Andreas Gryphius. Pochowany w kościele św. Trójcy.
