KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Linia 27: Linia 27:
 
24 XII 1976 podczas wichury zawaliła się część szczytowa remontowanej wieży (przebijając sklepienie i część północnej nawy), odbudowę ukończono w 1977 roku. 28 V 1979 [[KACZMAREK LECH | bp Lech Kaczmarek]] ustanowił kościół siedzibą parafii św. Piotra i Pawła (powstałą z obszarów wyłączonych z parafii św. Mikołaja, św. Ducha i św. Ignacego). W latach 1982–1984 przykryto dachem nawy, w 1985 oszklono okna i przystąpiono do uporządkowania nawy głównej i południowej, w 1986 odbudowano mury wewnętrzne prezbiterium. Przeniesiony z [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY | kościoła św. Brygidy]] marmurowy ołtarz Ecce Homo został początkowo ustawiony w kaplicy północnej (bez figury św. Andrzeja, z dodaniem drewnianych, snycerskich uszaków, przywiezionych ze Stanisławowa), następnie przestawiony do nawy południowej jako ołtarz pod wezwaniem św. Andrzeja (z ustawieniem figury św. Andrzeja na zwieńczeniu, bez uszaków ze Stanisławowa). <br/><br/>
 
24 XII 1976 podczas wichury zawaliła się część szczytowa remontowanej wieży (przebijając sklepienie i część północnej nawy), odbudowę ukończono w 1977 roku. 28 V 1979 [[KACZMAREK LECH | bp Lech Kaczmarek]] ustanowił kościół siedzibą parafii św. Piotra i Pawła (powstałą z obszarów wyłączonych z parafii św. Mikołaja, św. Ducha i św. Ignacego). W latach 1982–1984 przykryto dachem nawy, w 1985 oszklono okna i przystąpiono do uporządkowania nawy głównej i południowej, w 1986 odbudowano mury wewnętrzne prezbiterium. Przeniesiony z [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY | kościoła św. Brygidy]] marmurowy ołtarz Ecce Homo został początkowo ustawiony w kaplicy północnej (bez figury św. Andrzeja, z dodaniem drewnianych, snycerskich uszaków, przywiezionych ze Stanisławowa), następnie przestawiony do nawy południowej jako ołtarz pod wezwaniem św. Andrzeja (z ustawieniem figury św. Andrzeja na zwieńczeniu, bez uszaków ze Stanisławowa). <br/><br/>
 
Całe wnętrze kościoła zostało oddane do użytku 16 XI 1996. Mszy, po raz pierwszy w głównej nawie kościoła, przewodniczył [[GOCŁOWSKI TADEUSZ | abp Tadeusz Gocłowski]], który poświęcił także tablicę upamiętniającą ks. [[FILIPIAK KAZIMIERZ | ks. Kazimierza Filipiaka]]. Po uroczystościach część kościoła została ponownie zamknięta z związku z pracami nad rekonstrukcją sklepień, prowadzonymi według projektów opracowanych przez [[MACUR KAZIMIERZ | Kazimierza Macura]] na zlecenie ks. proboszcza [[KOWNACKI JERZY | Jerzego Kownackiego]].<br/><br/>
 
Całe wnętrze kościoła zostało oddane do użytku 16 XI 1996. Mszy, po raz pierwszy w głównej nawie kościoła, przewodniczył [[GOCŁOWSKI TADEUSZ | abp Tadeusz Gocłowski]], który poświęcił także tablicę upamiętniającą ks. [[FILIPIAK KAZIMIERZ | ks. Kazimierza Filipiaka]]. Po uroczystościach część kościoła została ponownie zamknięta z związku z pracami nad rekonstrukcją sklepień, prowadzonymi według projektów opracowanych przez [[MACUR KAZIMIERZ | Kazimierza Macura]] na zlecenie ks. proboszcza [[KOWNACKI JERZY | Jerzego Kownackiego]].<br/><br/>
W latach 1996–1997 wykonano prace konserwatorskie i snycerskie w Kaplicy Grobowej Uphagenów. 17 V 1998 abp Tadeusz Gocłowski poświęcił trzy nowe dzwony, wykonane przez firmę Janusz Felczyński i s-ka z Przemyśla oraz dwie figury św. Apostołów Piotra i Pawła do głównego ołtarza, wykonane przez Stanisława Wyrostka, a ufundowane przez ks. Franciszka Jetschego i wiernych z Peuerbach w Austrii. <br/><br/>
+
W latach 1996–1997 wykonano prace konserwatorskie i snycerskie w Kaplicy Grobowej Uphagenów. 17 V 1998 abp Tadeusz Gocłowski poświęcił trzy nowe dzwony, wykonane przez firmę Janusz Felczyński i s-ka z Przemyśla oraz dwie figury św. Apostołów Piotra i Pawła do głównego ołtarza, wykonane przez Stanisława Wyrostka, a ufundowane przez ks. Franza Jetschgo i wiernych z Peuerbach w Austrii. <br/><br/>
 
30 X 2000 abp Tadeusz Gocłowski uroczyście poświęcił nowe drzwi (zaprojektowane w stylu gotyckim przez inż. Kazimierza Macura) i otworzył na nowo kościół. Od tamtej pory w kościele są odprawiane msze św. i nabożeństwa, zaś w Kaplicy Matki Bożej Łaskawej okazjonalne liturgie i uroczystości. Po uroczystościach rozpoczęły się prace nad konserwacją ponad 60 kamiennych płyt nagrobnych, położonych w nawie głównej i południowej. W 2001 rozpoczęto zakończone pozytywnie starania o pozyskanie trzech mosiężnych żyrandoli z XVII wieku, pochodzących z tego kościoła, a czasowo zawieszonych w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Dzięki pomocy konserwatorskiej i finansowej Urzędu Konserwatorskiego odtworzone zostało w prezbiterium jedyne zachowane, a wypalone na skutek pożaru w 1945, epitafium rodziny Moir, dokonano konserwacji 17 barokowych rzeźb figuralnych z 1 połowy XVII wieku (w tym 12 apostołów), które umieszczono w emporze, a także pochodzący ze Stanisławowa obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVIII wieku.
 
30 X 2000 abp Tadeusz Gocłowski uroczyście poświęcił nowe drzwi (zaprojektowane w stylu gotyckim przez inż. Kazimierza Macura) i otworzył na nowo kościół. Od tamtej pory w kościele są odprawiane msze św. i nabożeństwa, zaś w Kaplicy Matki Bożej Łaskawej okazjonalne liturgie i uroczystości. Po uroczystościach rozpoczęły się prace nad konserwacją ponad 60 kamiennych płyt nagrobnych, położonych w nawie głównej i południowej. W 2001 rozpoczęto zakończone pozytywnie starania o pozyskanie trzech mosiężnych żyrandoli z XVII wieku, pochodzących z tego kościoła, a czasowo zawieszonych w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Dzięki pomocy konserwatorskiej i finansowej Urzędu Konserwatorskiego odtworzone zostało w prezbiterium jedyne zachowane, a wypalone na skutek pożaru w 1945, epitafium rodziny Moir, dokonano konserwacji 17 barokowych rzeźb figuralnych z 1 połowy XVII wieku (w tym 12 apostołów), które umieszczono w emporze, a także pochodzący ze Stanisławowa obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVIII wieku.
 
W 2004 pozyskano z [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY| kościoła św. Brygidy]] zachowane elementy barokowej ambony z XVIII w. Odbudowano ogrodzenie XVII-wiecznego cmentarza kościelnego z bramami, odrestaurowano elementy wyposażenia kościoła przechowywane dotychczas w innych gdańskich kościołach, znalezione na targu staroci lub uratowane przez ks. Kazimierza Filipiaka z kościoła ormiańskiego w Stanisławowie (między innymi gotycką chrzcielnicę z XV wieku, renesansowe stalle cechu bednarzy, obraz św. Kajetana z kościoła ormiańskiego w Tyśmienicy, portal z XVII wieku i figury apostołów, pochodzące z  [[KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA I OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ BOGURODZICY | kościoła św. Bartłomieja]] (wykorzystane do rekonstrukcji empory i wejścia do zakrystii).<br/><br/>
 
W 2004 pozyskano z [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY| kościoła św. Brygidy]] zachowane elementy barokowej ambony z XVIII w. Odbudowano ogrodzenie XVII-wiecznego cmentarza kościelnego z bramami, odrestaurowano elementy wyposażenia kościoła przechowywane dotychczas w innych gdańskich kościołach, znalezione na targu staroci lub uratowane przez ks. Kazimierza Filipiaka z kościoła ormiańskiego w Stanisławowie (między innymi gotycką chrzcielnicę z XV wieku, renesansowe stalle cechu bednarzy, obraz św. Kajetana z kościoła ormiańskiego w Tyśmienicy, portal z XVII wieku i figury apostołów, pochodzące z  [[KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA I OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ BOGURODZICY | kościoła św. Bartłomieja]] (wykorzystane do rekonstrukcji empory i wejścia do zakrystii).<br/><br/>

Wersja z 16:09, 3 wrz 2021

Znak własnościowy kościoła św. Piotra i Pawła
Kościół św. Piotra i Pawła według tzw. planu sztokholmskiego z około 1600
Kościół św. Piotra i Pawła, Der Stadt Dantzigk…, 1687
Georg Ferdinand Gregorovius, Kościół św. Piotra i Pawła, 1843
Julius Greth, Kościół św. Piotra i Pawła, 1857
Kościół św. Piotra i Pawła, widok od strony północno-zachodniej, około 1900
Kościół św. Piotra i Pawła, widok od strony południowo-zachodniej, 1901
Wnętrze kościoła św. Piotra i Pawła w początkach XX wieku
Kościół św. Piotra i Pawła, widok od strony północnej, 1950
Kościół św. Piotra i Pawła, fot. Kazimierz Lelewicz, 1953
Kościół św. Piotra i Pawła
(z prawej) i nieistniejące dziś kamieniczki przy ul. Żabi Kruk, widok od strony południowej, 1945–1950
Brama cmentarna kościoła św. Piotra i Pawła, fot. Kazimierz Lelewicz, 1953
Kościół św. Piotra i Pawła, fot. Jan Bułhak, 1953
Kościół św. Piotra i Pawła, widok od strony południowo-wschodniej, 1981
Kościół św. Piotra i Pawła, 2010
Nawa główna kościoła
św. Piotra i Pawła

KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA i PAWŁA, Stare Przedmieście, ul. Żabi Kruk 3 (do 1945 Poggenpfuhl). W 1385 istniała już co najmniej kaplica, w tym bowiem roku odnotowano uliczkę „Nową za Świętym Piotrem" (zob. Stare Przemieście, tabela: ulice). Przypuszcza się, że w 1393 rozpoczęto budowę niskiego kościoła o trzech równej wysokości pięcioprzęsłowych nawach i jednonawowym prezbiterium. Jako filialny względem kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, podlegał tamtejszemu proboszczowi. 29 VI 1424 roku, podczas pożaru Starego Przedmieścia, najpewniej jeszcze niedokończony, uległ wypaleniu. Środki na odbudowę starano się pozyskać między innymi z otrzymanego w styczniu 1425 roku specjalnego przywileju odpustowego. W roku 1439 Rada Głównego Miasta, dążąc do odbudowy choćby prezbiterium i uczynienia zeń kościoła zastępczego, wyznaczyła tzw. opiekunów. Był to wstęp do samodzielności parafialnej kościoła. W 1440 roku przesklepiono zakrystię, w 1454 – decyzją biskupa włocławskiego Jana Gruszczyńskiego – został kościołem parafialnym dla Starego Przedmieścia. W 1458 cech tkaczy ufundował w kościele kaplicę św. Tomasza, w 1460 cieśle z Lastadii kaplicę św. Andrzeja, w 1484 powstała kaplica Jedenastu Tysięcy Dziewic, w 1500 istniały kaplice św. Anny i cechu rzeźników, do 1579 powstały kaplice św. Jerzego, Najświętszej Marii Panny i Trzech Króli.

W latach 1486–1487 zbudowano (od zachodu) charakterystyczną wieżę z przylegającymi do niej kaplicami (zachowana kaplica Uphagenów), podwyższono korpus nawowy, powiększono zakrystię, przebudowano wschodni szczyt prezbiterium. W okresie 1514–1516 – staraniem wywodzących się z patrycjuszowskich rodzin gdańskich proboszczów: Maurycego Ferbera (1512–1515) i Tiedemanna Giesego (1515–1527) – ukończono prace nad gwiaździstym sklepieniem w nawie głównej i kryształowym w nawach bocznych. Budowla (zewnętrznie prostokątna, o stosunku boków 2:5), trójnawowa, z prostokątnym prezbiterium oddzielonym niskim łukiem tęczowym, osiągnęła wymiary 62 × 26, z 41-metrową wieżą, jej budowę przerwała reformacja (nie dokończono nawy południowej prezbiterium).

W odpowiedzi na hasła reformacji w 1519 roku powstało przy kościele Bractwo Kapłańskie, mające za cel obronę dotychczasowego Kościoła odnową liturgii. Efektem starań bractwa było zamówienie czterech dzwonów zawieszonych na wieży do 1521 roku i budowa przez mistrza Hansa Haucka z Chojnic organów. 21 III 1521 (między godziną 9 a 10), podczas prac przy wznoszeniu organów w zachodniej części kościoła, doszło do zaprószenia ognia i pożaru – spłonęła wieża, spadające dzwony przebiły sklepienie.

W sierpniu 1524 luteranie wybrali jako kaznodzieję kościoła (przy proboszczu Tiedemannie Giesem pełnić miał równocześnie funkcję zastępcy) gdańszczanina Ambrosiusa Hütfelda (po studiach teologicznych w Wittenberdze), który opuścił Gdańsk w kwietniu 1526 roku, po interwencji w sprawy wyznaniowe króla polskiego Zygmunta Starego. W 1557 kościół przeszedł w ręce luterańskie. 8 XII 1580 pożar zniszczył nowo odbudowaną wieżę wraz z nowym, wielkim dzwonem, po odbudowie na wieży umieszczono jeden z dwóch w Gdańsku (obok wieży kościoła św. Katarzyny) punktów obserwacji przeciwpożarowej Gdańska, dla Starego Przedmieścia i Spichlerzy. W roku 1579 zlikwidowano kaplicę, w latach 1589–1590 przystosowano do potrzeb nowego wyznania ołtarz główny (początkowo zdemontowany, powrócił bez figury Najświętszej Marii Panny).

W 1590 roku kościół przejęli kalwini, od 1622 był ich główną świątynią w Gdańsku. W 1592 usunięto konfesjonały i dalsze elementy wyposażenia. Wschodnią część (prezbiterium) wydzielono jako tzw. kościół komunijny; oddzielona od niej emporą z okresu 1766–1769 z organami (zbudowanymi przez gdańszczanina Johanna Friedricha Rhodego) część nawowa spełniała funkcję kościoła wielkiego z centralnym ołtarzem.

Podczas oblężenia Gdańska w 1734 roku przez wojska rosyjskie pocisk zniszczył ołtarz; w 1807 roku kościół, służący za lazaret, został zbombardowany przez oblegające miasto wojska napoleońskie i do 1813 służył jako magazyn siana i słomy. W 1813 roku trafiony 20 bombami rosyjskimi (zniszczeniu uległy między innymi ołtarz główny i organy). Wyremontowany w latach 1815–1820, poświęcony 21 IV 1820, wydzierżawiony na 25 lat przez władze Gdańska pełnił funkcję ewangelickiego kościoła gdańskiego garnizonu. Umowę z wojskiem (przygotowującym na swoje potrzeby kościół św. Elżbiety) przedłużono jeszcze o trzy lata. Od 1848 jedyny kościół kalwiński w Gdańsku, czasowo udzielił miejsca na odprawianie mszy przez członków Kościoła Apostolsko-Katolickiego. Ponownie remontowany w latach 1844–1851 (między innymi obniżono do obecnej wysokości mury południowej nawy prezbiterium) i 1890–1900 (wymieniono oryginalne szczyty, naprawiono mury zewnętrzne).

W 1945 w większości spalony (zawalone górne partie wschodnich szczytów nawy głównej i południowej, zniszczone szczyty wieży, większości sklepień i wyposażenia wewnętrznego, między innymi nowe, zbudowane w 1890 organy), ocalała nawa północna i zakrystia, z wyposażenia nagrobek Petera Uphagena. W stanie ruiny pozostawał do roku 1958, kiedy decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej i Miejskiej Rady Narodowej 20 marca przekazany gdańskiej kurii biskupiej, ta zaś 14 VI 1958 oddała go wiernym obrządku ormiańskiego (z rektorem ks. Kazimierzem Filipiakiem, przybyłym ze Stanisławowa), był kościołem filialnym w parafii św. Mikołaja.

18 V 1959, po odbudowie, poświęcono i udostępniono kaplicę (w dawnej zakrystii, w północno-wschodniej części kościoła), w której umieszczono przywieziony przez ks. Filipiaka obraz Matki Boskiej Łaskawej (kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z XVIII wieku, wykonana dla Stanisławowa, w 1937 ukoronowana przez prymasa polskiego Augusta Hlonda, obecnie w nawie północnej kościoła). W latach 1959–1972, bez zgody władz (do roku 1967 planujących zaniechanie odbudowy i uczynienia z kościoła rezerwuaru cegły gotyckiej), zabezpieczano ruiny i odbudowano najmniej zniszczoną nawę północną (w 1964 poświęcono ołtarz główny). Zgodę na odbudowę władze wydały dopiero 24 VII 1972.

24 XII 1976 podczas wichury zawaliła się część szczytowa remontowanej wieży (przebijając sklepienie i część północnej nawy), odbudowę ukończono w 1977 roku. 28 V 1979 bp Lech Kaczmarek ustanowił kościół siedzibą parafii św. Piotra i Pawła (powstałą z obszarów wyłączonych z parafii św. Mikołaja, św. Ducha i św. Ignacego). W latach 1982–1984 przykryto dachem nawy, w 1985 oszklono okna i przystąpiono do uporządkowania nawy głównej i południowej, w 1986 odbudowano mury wewnętrzne prezbiterium. Przeniesiony z kościoła św. Brygidy marmurowy ołtarz Ecce Homo został początkowo ustawiony w kaplicy północnej (bez figury św. Andrzeja, z dodaniem drewnianych, snycerskich uszaków, przywiezionych ze Stanisławowa), następnie przestawiony do nawy południowej jako ołtarz pod wezwaniem św. Andrzeja (z ustawieniem figury św. Andrzeja na zwieńczeniu, bez uszaków ze Stanisławowa).

Całe wnętrze kościoła zostało oddane do użytku 16 XI 1996. Mszy, po raz pierwszy w głównej nawie kościoła, przewodniczył abp Tadeusz Gocłowski, który poświęcił także tablicę upamiętniającą ks. ks. Kazimierza Filipiaka. Po uroczystościach część kościoła została ponownie zamknięta z związku z pracami nad rekonstrukcją sklepień, prowadzonymi według projektów opracowanych przez Kazimierza Macura na zlecenie ks. proboszcza Jerzego Kownackiego.

W latach 1996–1997 wykonano prace konserwatorskie i snycerskie w Kaplicy Grobowej Uphagenów. 17 V 1998 abp Tadeusz Gocłowski poświęcił trzy nowe dzwony, wykonane przez firmę Janusz Felczyński i s-ka z Przemyśla oraz dwie figury św. Apostołów Piotra i Pawła do głównego ołtarza, wykonane przez Stanisława Wyrostka, a ufundowane przez ks. Franza Jetschgo i wiernych z Peuerbach w Austrii.

30 X 2000 abp Tadeusz Gocłowski uroczyście poświęcił nowe drzwi (zaprojektowane w stylu gotyckim przez inż. Kazimierza Macura) i otworzył na nowo kościół. Od tamtej pory w kościele są odprawiane msze św. i nabożeństwa, zaś w Kaplicy Matki Bożej Łaskawej okazjonalne liturgie i uroczystości. Po uroczystościach rozpoczęły się prace nad konserwacją ponad 60 kamiennych płyt nagrobnych, położonych w nawie głównej i południowej. W 2001 rozpoczęto zakończone pozytywnie starania o pozyskanie trzech mosiężnych żyrandoli z XVII wieku, pochodzących z tego kościoła, a czasowo zawieszonych w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Dzięki pomocy konserwatorskiej i finansowej Urzędu Konserwatorskiego odtworzone zostało w prezbiterium jedyne zachowane, a wypalone na skutek pożaru w 1945, epitafium rodziny Moir, dokonano konserwacji 17 barokowych rzeźb figuralnych z 1 połowy XVII wieku (w tym 12 apostołów), które umieszczono w emporze, a także pochodzący ze Stanisławowa obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVIII wieku. W 2004 pozyskano z kościoła św. Brygidy zachowane elementy barokowej ambony z XVIII w. Odbudowano ogrodzenie XVII-wiecznego cmentarza kościelnego z bramami, odrestaurowano elementy wyposażenia kościoła przechowywane dotychczas w innych gdańskich kościołach, znalezione na targu staroci lub uratowane przez ks. Kazimierza Filipiaka z kościoła ormiańskiego w Stanisławowie (między innymi gotycką chrzcielnicę z XV wieku, renesansowe stalle cechu bednarzy, obraz św. Kajetana z kościoła ormiańskiego w Tyśmienicy, portal z XVII wieku i figury apostołów, pochodzące z kościoła św. Bartłomieja (wykorzystane do rekonstrukcji empory i wejścia do zakrystii).

13 VII 2006 poświęcono ołtarz św. Klemensa Dworzaka, patrona piekarzy i cukierników, ufundowany przez Cech Piekarzy Polskich, z wykorzystaniem portalu z kościoła św. Bartłomieja i obrazem Wojciecha Czerniawskiego. 9 IX 2006 rekonsekracji kościoła (będącej symbolicznym zakończeniem odbudowy) dokonał abp Tadeusz Gocłowski i uruchomiono iluminację gmachu. 9 VIII 2007 – w 70. rocznicę koronacji cudownego obrazu NMP Łaskawej z ormiańskiego kościoła w Stanisławowie – abp Tadeusz Gocłowski dokonał konsekracji głównego ołtarza oraz intronizacji w nim przywiezionego ze Stanisławowa przez ks. Kazimierza Filipiaka obrazu NMP Łaskawej, ustanawiając jednocześnie kościół archidiecezjalnym sanktuarium maryjnym.

Od 20 XI 2009, po likwidacji parafii personalnych kościoła ormiańsko-katolickiego w Polsce, kościół jest siedzibą jednej z trzech parafii terytorialnych tego kościoła w kraju. 13 VIII 2017, w ramach Dnia Ormiańskiego związanego z obchodami 650-lecia Ormian w Polsce, odbyła się tu uroczysta mszy pod przewodnictwem abp Raphaëla Françoisa Minassiana, ordynariusza Europy Wschodniej dla Ormian katolików.

Po obu stronach fasady zachodniej kościoła zachowały się dwie bramy prowadzące niegdyś na teren kościelny, o bogatej kamieniarce.

2 VI 2019 roku około godziny 6.00 na poddaszu kościoła wybuchł pożar, spaliło się poddasze o około 200 m² powierzchni i część konstrukcji dachowej, pożar ugaszono po dwóch godzinach.

Pastorzy kościoła św. Piotra i Pawła
1552 Johann Reinhard
1553, 1558 Valentius Ernestius
1562–1565 Johann Möller
1570–1591 Petrus Holfius
1592–1611 Adrian Pauli
1611–1628 Christoph Copius
1629–1630 David Stollius
1630–1651 Albertus Nicklassius
1651–1653 Johannes Cäsar
1653–1674 Tobias Sellius
1674–1684 Adrian Pauli
1686–1703 Emanuel Sostmann
1704–1725 Gerhard Wildermann
1725–1734 Ludwig Wolters
1735–1749 Adrian Heinrich Fabricius
1749–1751 Sylvester Lürsenius
1752–1762 Ludwig Reinhard Kleinschmidt
1762–1781 Johann Heinrich Röper
1781–1801 Samuel Ludwig Majewski
1802–1803 vacat
1804–1814 Peter Jacob Buchan
1814–1820 vacat, remont kościoła
1821–1831 Franz Bellair
1838–1844 protestancki kościół garnizonowy, kapelani wojskowi
1844–1850  ?
1850–1873 Friedrich Stosch
1876–1902 Johannes Karl Hoffmann
1902–1908 Hans Nandé
1909–1945 Erwin Pritzel
MrGl
Proboszczowie kościoła św. Piotra i Pawła
1958–1976 ks. Kazimierz Filipiak (rektor)
1976–1982 ks. Herbert Scharmach (1976–1979 wikariusz ekspozyt, następnie proboszcz)
3 II 1982 – 30 VI 1991 ks. Jerzy Kownacki (administrator do 5 VI 1986, następnie proboszcz)
30 VI 1991 – 20 VIII 1995 ks. Stefan Pasternak
20 VIII 1995 – Cezary Annusewicz
MrGl
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania