KLEIN JACOB THEODOR, prawnik, przyrodnik

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Jacob Theodor Klein, miedzioryt Johanna Christopha Sysanga, 1743
Portret Jacoba Theodora Kleina autorstwa Jacoba Wessela, 1759
Ogród botaniczny Jacoba Theodora Kleina wedle rysunku jego córki Dorothei Julianny, przed 1750

JACOB THEODOR KLEIN (15 VIII 1685 Królewiec (Königsberg) – 27 II 1759 Gdańsk), prawnik, przyrodnik. W latach 1701–1706 studiował prawo, historię i matematykę w rodzinnym mieście, do 1711 odbył podróż naukową po Europie. W Gdańsku od 1712, w 1713–1758 sekretarz Rady Miejskiej, w ramach obowiązków między innymi w 1721 kierownik archiwum miejskiego. Początkowo nie znał języka polskiego i został zobowiązany do jego nauki, co wiązało się z planami władz Gdańska wysłania go jako rezydenta miasta na dwór króla polskiego Augusta II w Dreźnie i Warszawie.

Na dworze królewskim przebywał w okresie 1714–1716, z polecenia Augusta II posłował w 1716–1718 do różnych krajów (gościł na dworze pruskim w Berlinie i angielskim w Hanowerze), co sprzyjało jego pasji zbierania roślin, owadów i zwierząt. Posiadał jedną z największych kolekcji przyrodniczych w Europie w XVIII wieku. W 1718 założył w Gdańsku ogród botaniczny (ze szklarniami i gabinetem do badań) przy Langgarten (Długie Ogrody), na tyle sławny, że zwiedzali go między innymi car Rosji Piotr I i król pruski Fryderyk II. Rośliny tam hodowane (340 gatunków i odmian z Afryki, Ameryki, Azji, Cejlonu, Chin, Japonii) zostały przedstawione w wydawanych przez niego katalogach. Zasłynął w Europie jako jeden z pierwszych, który wyhodował owoce krzewu kawowego, podobnie jak i ananasa. Uważany za prekursora badań fauny Morza Bałtyckiego. Był przeciwnikiem systemu klasyfikacji organizmów według Karola Linneusza, próbował stworzyć własną klasyfikację (błędną).

Uczestniczył w pracach Societas Litteraria, był współzałożycielem Towarzystwa Przyrodniczego (1743–1746 sekretarz, 1746 dyrektor) oraz członkiem towarzystw naukowych w Londynie ( „The Royal Society”, od 1729), Bolonii (Akademia Nauk, od 1748), Petersburgu (od 1753), Halle (od 1756), Jenie (Deutsche Gesellschaft, od 1755). Pozostawił po sobie ponad 80 prac. Teksty o tematyce zoologicznej, botanicznej i medycznej publikował także w czasopismach hamburskich oraz niderlandzkich. Autor jednego z pierwszych polskich słowników nazw ptaków. Interesował się również złożami soli pod Wieliczką.

Pozostawił bogaty księgozbiór naukowy (około 3000 tomów), część po jego śmierci nabył Johann Uphagen. Obecnie część księgozbioru znajduje się w Polskiej Akademii Nauk Bibliotece Gdańskiej. Rozproszeniu uległ jego zbiór przyrodniczy. Ocenia się, że był jednym z ostatnich badaczy pierwszego etapu formującej się nauki zoologicznej na ziemiach polskich. Autor między innymi Descriptiones Anbulorum marinorum (1731), Naturalis dispositio echinodermatum (1734), Historiae piscium naturalis promovendae (1740–1744), Historiae Avivum Promodus (1750, z rysunkiem jego ogrodu botanicznego autorstwa córki Dorothei Julianny). Jego portret namalował Jacob Wessel.

Był trzykrotnie żonaty: od 4 I 1717 z Anne Katherine Reyger (1683–1718), siostrą późniejszego burmistrza Friedricha Reygera, Dorothe Schütz, córką pastora i Marie Elizabeth Lanhwalt. Z drugiego związku doczekał się trzech córek, z których Theodorę Rentę (ur. 1721) żegnał mową pogrzebową w 1751 pastor Paul Świetlicki, a do jego kazania dołączył własny poemat żałobny, zaś Dorothea Julianna od 1737 była żoną burmistrza Daniela Gralatha I, który między innymi przejął po teściu jego ogród i księgozbiór.

Jego z kolei żegnał kazaniem pastor kościoła św. Jana Nathanael Friedrich Kautz. 24 VIII 2011 został patronem gdańskiego tramwaju Pesa Swing 120NaG nr 1034. PP

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania