Tekst źródłowy strony KLEIN JACOB THEODOR, prawnik, przyrodnik

{{paper}}
[[File:Klein Jacob Theodor.JPG|thumb|Jacob Theodor Klein, miedzioryt Johanna Christopha Sysanga, 1743]]
[[File:Jacob_Theodor_Klein_1.jpg|thumb|Portret Jacoba Theodora Kleina autorstwa [[WESSEL JACOB, artysta malarz| Jacoba Wessela]], 1759]]

[[File:3_Jacob_Theodor_Klein.jpg|thumb|Ogród botaniczny Jacoba Theodora Kleina wedle rysunku jego córki Dorothei Julianny, przed 1750]]

'''JACOB THEODOR KLEIN''' (15 VIII 1685 Królewiec (Königsberg) – 27 II 1759 Gdańsk), prawnik, przyrodnik. W latach 1701–1706 studiował prawo, historię i matematykę w rodzinnym mieście, do 1711 odbył podróż naukową po Europie. W Gdańsku od 1712, w 1713–1758 sekretarz [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]], w ramach obowiązków między innymi w 1721 kierownik archiwum miejskiego. Początkowo nie znał języka polskiego i został zobowiązany do jego nauki, co wiązało się z planami władz Gdańska wysłania go jako rezydenta miasta na dwór króla polskiego Augusta II w Dreźnie i Warszawie.<br/><br/>
Na dworze królewskim przebywał w okresie 1714–1716, z polecenia Augusta II posłował w 1716–1718 do różnych krajów (gościł na dworze pruskim w Berlinie i angielskim w Hanowerze), co sprzyjało jego pasji zbierania roślin, owadów i zwierząt. Posiadał jedną z największych kolekcji przyrodniczych w Europie w XVIII wieku. W 1718 założył w Gdańsku ogród botaniczny (ze szklarniami i gabinetem do badań) przy Langgarten (Długie Ogrody), na tyle sławny, że zwiedzali go między innymi car Rosji Piotr I i król pruski Fryderyk II. Rośliny tam hodowane (340 gatunków i odmian z Afryki, Ameryki, Azji, Cejlonu, Chin, Japonii) zostały przedstawione w wydawanych przez niego katalogach. Zasłynął w Europie jako jeden z pierwszych, który wyhodował owoce krzewu kawowego, podobnie jak i ananasa. Uważany za prekursora badań fauny Morza Bałtyckiego. Był przeciwnikiem systemu klasyfikacji organizmów według Karola Linneusza, próbował stworzyć własną klasyfikację (błędną).<br/><br/>
Uczestniczył w pracach [[SOCIETAS LITTERARIA CUIUS SYMBOLUM VIRTUTIS ET SCIENTIARUM INCREMENTA | Societas Litteraria]], był współzałożycielem [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]] (1743–1746 sekretarz, 1746 dyrektor) oraz członkiem towarzystw naukowych w Londynie ([[GDAŃSCY CZŁONKOWIE „THE ROYAL SOCIETY”. | „The Royal Society”]], od 1729), Bolonii (Akademia Nauk, od 1748), Petersburgu (od 1753), Halle (od 1756), Jenie (Deutsche Gesellschaft, od 1755). Pozostawił po sobie ponad 80 prac. Teksty o tematyce zoologicznej, botanicznej i medycznej publikował także w czasopismach hamburskich oraz niderlandzkich. Autor jednego z pierwszych polskich słowników nazw ptaków. Interesował się również złożami soli pod Wieliczką.<br/><br/>
Pozostawił bogaty księgozbiór naukowy (około 3000 tomów), część po jego śmierci nabył [[UPHAGEN JOHANN, bibliofil, historyk, rajca | Johann Uphagen]]. Obecnie część księgozbioru znajduje się w [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | Polskiej Akademii Nauk Bibliotece Gdańskiej]]. Rozproszeniu uległ jego zbiór przyrodniczy. Ocenia się, że był jednym z ostatnich badaczy pierwszego etapu formującej się nauki zoologicznej na ziemiach polskich. Autor między innymi ''Descriptiones Anbulorum marinorum'' (1731), ''Naturalis dispositio echinodermatum'' (1734), ''Historiae piscium naturalis promovendae'' (1740–1744), ''Historiae Avivum Promodus'' (1750, z rysunkiem jego ogrodu botanicznego autorstwa córki Dorothei Julianny). Jego portret namalował Jacob Wessel. <br /><br />
Był trzykrotnie żonaty: od  4 I 1717 z Anne Katherine Reyger (1683–1718), siostrą późniejszego burmistrza [[REYGER FRIEDRICH, burmistrz Gdańska | Friedricha Reygera]], Dorothe Schütz, córką pastora i Marie Elizabeth Lanhwalt. Z drugiego związku doczekał się trzech córek, z których Theodorę Rentę (ur. 1721) żegnał mową pogrzebową w 1751 pastor [[ŚWIETLICKI PAUL, pastor kościoła św. Jana | Paul Świetlicki]], a do jego kazania dołączył własny poemat żałobny, zaś Dorothea Julianna od 1737 była żoną burmistrza [[GRALATH DANIEL I, burmistrz Gdańska | Daniela Gralatha I]], który między innymi przejął po teściu jego ogród i księgozbiór.<br /><br />
Jego z kolei żegnał kazaniem pastor [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]] [[KAUTZ NATHANAEL FRIEDRICH, pastor kościoła św. Jana | Nathanael Friedrich Kautz]]. 24 VIII 2011 został patronem gdańskiego tramwaju Pesa Swing 120NaG nr 1034. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]