JANUSZAJTIS ANDRZEJ, fizyk, popularyzator wiedzy o Gdańsku, honorowy obywatel Gdańska

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Andrzej Januszajtis, 1975
Andrzej Januszajtis, 2018
Zegar astronomiczny Hansa Düringera w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, odbudowany pod kierunkiem Andrzeja Januszajtisa

ANDRZEJ JACEK JANUSZAJTIS (ur. 18 VIII 1928 Lida, obecna Białoruś), fizyk, popularyzator wiedzy o Gdańsku. Syn Wiesława, majora Legionów Polskich, i Anny, córki urzędnika bankowego. Od 1933 roku mieszkał w Lublinie, gdzie w 1948 zdał maturę w Liceum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. W latach 1948–1954 studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Gdańskiej (PG), a w okresie 1953–1958 także w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej ( Akademia Muzyczna) w klasie fortepianu. Na PG uczeń Ignacego Adamczewskiego, od 1952 inżynier, od 1954 magister inżynier. W 1954 roku rozpoczął pracę w Katedrze Fizyki PG, specjalizował się w dozymetrii promieniowania jonizującego. Po doktoracie, który uzyskał w 1964 roku, od 1969 był zatrudniony na stanowisku docenta. W 1981 roku został dyrektorem międzywydziałowego Instytutu Fizyki PG i piastował to stanowisko do roku 1983, następnie współzałożyciel i pierwszy dziekan Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej (1983–1986). Przed przejściem na emeryturę (1993) był zatrudniony w Katedrze Fizyki Molekularnej PG. Autor między innymi trzytomowego podręcznika Fizyka dla politechniki (1977–1985, 1991).

Do 1958 roku mieszkał w Sopocie, następnie przeprowadził się do Gdańska, którego jest znawcą i miłośnikiem. 13 IV 1967 roku, podczas organizacyjnego spotkania Towarzystwa Miłośników Gdańska, został wybrany na przewodniczącego. W 1989 jako kandydat bezpartyjny bezskutecznie startował do Sejmu RP z hasłem „Powrót do Europy” (otrzymał 41 764 głosów). W 1990 roku z ramienia Komitetów Obywatelskich (tworzonych przez działaczy Solidarności) został członkiem Rady Miasta, od 11 XII 1990 do 19 VI 1994 jej przewodniczący. Zasiadał w Komisji Rozwoju Przestrzennego, był wiceprzewodniczącym Komisji Kultury. Między innymi dzięki jego staraniom do Gdańska wróciły z Niemiec wywiezione w czasie II wojny światowej zabytki: skrzydło ołtarza Ferberów z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), dzieła z dawnego księgozbioru Towarzystwa Przyrodniczego (obecnie w zbiorach Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej) i dzwony z kościołów w Stegnie i Cedrach Wielkich. Ponadto kierował między innymi odbudową zegara astronomicznego w kościele NMP (uruchomionego 9 V 1990) i doprowadził do powrotu carillonu do kościoła św. Katarzyny. W 2002 roku nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska.

Autor między innymi popularnego przewodnika Z uśmiechem przez Gdańsk (1968 i 2003) z ilustracjami Zbigniewa Jujki i przewodnika Gdańsk (2008) oraz pozycji popularnonaukowych, często o pionierskim charakterze: Kościół św. Katarzyny w Gdańsku (1989), Koroną herb twój ozdobiono (1997), Zegar astronomiczny w kościele Mariackim w Gdańsku (1998), Dzieciństwo i młodość Daniela Gabriela Fahrenheita (2002), Mr. Fahrenheit, dżentelmen z Gdańska (2005 – pierwsza książkowa biografia uczonego), Gdańskie zegary, dzwony i karyliony (2003), Legendy dawnego Gdańska (2005 i 2011), Sulmin – niezwykłe dzieje podgdańskiej wsi (2009), Od Gyddanyzc do Wielkiego Gdańska (2011 – historia gdańskich dzielnic), albumiku Gdańskie Spichlerze – piękno zapomniane (2011), Złota Kamieniczka i jej mieszkańcy (2012 – z własnoręcznymi ilustracjami autora), a także zbiorów felietonów Krzyże Farnej Wieży (2007), Opowieści starego Gdańska (2009), Gdański Król Żurawi (2010), W ratuszowych izbach (2013) i Sto jeden razy Gdańsk (2017), a także monografii Z dziejów gdańskiej nauki i techniki (2014) i Od Aksamitnej do Żytniej (2017). Jest też autorem wierszy Sonety greckie (1983). Pisze felietony do lokalnej prasy i prowadzi audycje na antenie Radia Gdańsk, propagujące przeszłość Gdańska i jego zabytki.

Prezes Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”, Towarzystwa „Horologium” i Towarzystwa Promocji Młodych Skrzypków im. Aleksandry Januszajtis. Członek honorowy Koła Przewodników Miejskich i Terenowych im. Franciszka Mamuszki, członek kapituł Medalu św. Wojciecha i Medalu Księcia Mściwoja II.

Odznaczony między innymi niemieckim Krzyżem Zasługi I klasy za wkład w pojednanie (1997), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014), Krzyżem „Pro Mari Nostro” Ligi Morskiej i Rzecznej (2017), Medalem im. Ignacego Adamczewskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego (2008, za popularyzowania fizyki), Medalem 100-lecia Odzyskania Niepodległości (2018). W 2008 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury.

Od 1961 roku żonaty z Ewą z domu Terlecką, pianistką i nauczycielką muzyki, ojciec Katarzyny Januszajtis-Mielczarek (ur. 1962) i Aleksandry Januszajtis.

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania