GESCHKAU (Geschaw, Jeschke) KASPAR, opat oliwski
| < Poprzednie | Następne > |
KASPAR GESCHKAU (Geschaw, Jeschke; około 1520 Chojnice – 7 IV 1584 Oliwa), opat klasztoru cystersów w Oliwie. Dzięki stypendium Rady Miejskiej Chojnic w latach 1541–1544 studiował w Lipsku, od 1544 ponownie w Chojnicach, w 1547 uzyskał stopień bakałarza. Był wychowawcą synów starosty człuchowskiego Jana Latalskiego, towarzyszył im podczas studiów w Lipsku, gdzie w 1551 został magistrem sztuk wyzwolonych i filozofii. W semestrze zimowym w 1553 pełnił funkcję dziekana i prepozyta Collegium Beatae Virginis. Przebywał następnie we Francji, gdzie zapewne przyjął święcenia kapłańskie i profesję cysterską. 19 III 1555 nobilitowany w Wilnie przez króla Zygmunta II Augusta.
Osiadł w klasztorze oliwskim, w 1556 został zarządcą w Starzynie. Na polecenie cysterskiego opata generalnego 1 XII 1557 usunął ze stanowiska opata klasztoru w Oliwie Lamberta Schlieffa, oskarżanego o trwonienie dóbr klasztornych, zapaść w religijnym życiu opactwa, i zajął jego miejsce. Odmawiając zgody na poręczenie majątkiem klasztoru pożyczki wojennej, którą chciał zaciągnąć w Gdańsku król polski Zygmunt August, popadł w królewską niełaskę. Oskarżony o sprzyjanie herezji i siłą usunięty z urzędu 23 IX 1560 przez starostę grudziądzkiego Piotra Wojanowskiego. Po pogodzeniu się z królem, w 1563 mianowany przez niego administratorem części diecezji pomezańskiej pozostającej w granicach Prus Królewskich, w 1565 został z królewskiej nominacji dożywotnim zarządcą dóbr klasztoru w Kartuzach. Od roku 1566 sekretarz królewski.
W 1567 wraz z kasztelanem gdańskim Janem Kostką był egzekutorem mandatu królewskiego przywracającego dominikanom zabrany przez protestantów klasztor w Gdańsku. W 1568 został członkiem Komisji Morskiej i sekretarzem tzw. komisji Karnkowskiego, działającej w obronie praw króla w Gdańsku. Po śmierci opata Mikołaja Loki w styczniu 1569, już za zgodą króla, został opatem oliwskim. W latach 1571–1574 był oficjałem gdańskim i pomorskim.
Działając na rzecz unifikacji Prus Królewskich z Koroną i ograniczenia przywilejów Gdańska, popadł w konflikt z miastem. Podczas wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym żołnierze gdańscy zniszczyli w lutym 1577 klasztor. Dzięki donacjom i odszkodowaniom rozpoczął jego odbudowę. W 1580 wcielił dobra klasztoru w Kartuzach do majątku opactwa oliwskiego, w 1581 doprowadził do przyłączenia klasztoru w Oliwie do polskiej prowincji cystersów, w 1583 został generalnym wizytatorem klasztorów cysterskich w Polsce z zadaniem przeprowadzenia w nich reform. Zmarł otruty w klasztorze oliwskim.
Bibliografia:
Bodniak Stanisław, Geschkau Kasper, w: Polski Slownik Biograficzny, 7, 1948/1958, s. 410-1411.
Gierszewski Stanisław, Geschkau Kasper, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 41-41.
Iwicki Zygmunt, Konwent oliwski 1186–1831, Gdańsk–Pelplin 2010, s. 49-58.
