GENCZA IZYDOR, inżynier, działacz niepodległościowy i społeczny
| < Poprzednie | Następne > |
IZYDOR GENCZA (10 V 1919 Zelgoszcz, powiat starogardzki – 8 II 2017 Gdańsk), inżynier, specjalista budowlany i inwestycyjny, działacz niepodległościowy, katolicki i społeczny. Syn Pawła vel Teofila (1876–1959) i Franciszki z domu Łytkowskiej (1878–1956). Był najmłodszym z ośmiorga ich dzieci. Krewny ks. Bronisława Komorowskiego (po prapradziadku Mikołaju Gęczy, pradziadku ks. Komorowskiego). W 1939 absolwent katolickiego gimnazjum OO. Bernardynów w Radecznicy koło Zamościa.
Od początku 1941 zaangażowany był w pomoc więźniom i jeńcom wojennym w obozie jeńców alianckich w Starogardzie oraz ukrywającym się w lasach polskim patriotom. 29 VI 1941 współtwórca, od sierpnia 1942 dowódca młodzieżowej organizacji konspiracyjnej „Jaszczurka” na Kociewiu (znanej też jako starogardzki „Związek Jaszczurczy”), pseudonim „Junak”. Od 1943 członek AK, współpracował z „Gryfem Pomorskim” i oddziałem partyzanckim „Szyszki–103”, prowadził tajne nauczanie. Zmuszony do przyjęcia III grupy Niemieckiej Listy Narodowościowej, w marcu 1944 wcielony do Wehrmachtu (6 batalion saperów w Minden (rejencja Detmold)). W styczniu 1945, wraz z kilkudziesięcioma żołnierzami polskiego pochodzenia, rozbrojony przez Niemców w koszarach w Minden i wycofany z rezerw pierwszej linii. Po ucieczce w kwietniu 1945 w okolicach Menden na stronę Amerykanów, przebywał w alianckich obozach internowania.
Po powrocie do Polski w październiku 1945 łączył naukę zawodu z pracą zawodową. W 1946 ukończył kurs wstępny Politechniki Gdańskiej (PG), w 1947 zamieszkał na stałe w Gdańsku, w 1952 ukończył Szkołę Inżynierską w Gdańsku, w 1956 Wydział Budownictwa Lądowego PG. W 1961 uzyskał uprawnienia budowlane, w 1974 ukończył Studium Ekonomiki Inwestycji przy Polskim Towarzystwie Ekonomicznym.
W latach 1948–1951 zatrudniony był w charakterze synoptyka i technika meteorologicznego w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym Wydziału Morskiego w Gdyni, między innymi na lotnisku we Wrzeszczu. Od 1951 do 1956 był kierownikiem Referatu Mostów w Urzędzie Miejskim w Gdańsku, po uzyskaniu dyplomu inżyniera budownictwa (1956) był tamże starszym inżynierem. W 1958 został kierownikiem robót w Przedsiębiorstwie Budownictwa Terenowego w Nowym Dworze Gdańskim, w okresie 1958–1962 pracował jako kierownik budowy w Przedsiębiorstwie Robót Kolejowych nr 12 w Gdańsku–Oliwie. W latach 1962–1963 był kierownikiem Grupy Remontowo-Budowlanej PG, w 1963–1968 starszym inspektorem nadzoru budowlanego w Zarządzie Portu Gdańsk, w 1969–1973 kierownikiem Działu Inwestycji Gdańskiego Przedsiębiorstwa Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych „Mostostal” w Gdańsku, w 1973–1975 kierownikiem Działu Realizacji Inwestycji w Stoczni Północnej. Od 1975 do 1979 był kierownikiem Działu Realizacji Inwestycji oraz specjalistą wykonawstwa budowlanego w Biurze Studiów, Projektów i Realizacji Inwestycji Przemysłu Mleczarskiego w Warszawie (Oddział w Gdyni i w Olsztynie), w 1979–1980 specjalistą budowlanym w Wojewódzkiej Spółdzielni Mleczarskiej w Gdańsku, w Zakładzie Mleczarskim w Starogardzie Gdańskim oraz w Zakładzie Mleczarskim w Gdańsku–Maćkowach, w 1979–1981 był kierownikiem Działu Remontów i Inwestycji w Okręgowym Przedsiębiorstwie Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi w Gdańsku. Pod koniec 1981 przeszedł na emeryturę.
Od lutego 1956 mieszkał w Gdańsku–Nowym Porcie. Udzielał się jako działacz społeczny na terenie tej dzielnicy, między innymi w latach 1958–1981 jako specjalista budowlany oraz przewodniczący Komisji Budowlanej w Samorządzie Mieszkańców. Oceniano że „w dużym stopniu przyczynił się do poprawy warunków życia mieszkańców, a także do uporządkowania i estetyzacji osiedla”. W latach 1957–1970 był członkiem Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich (TRZZ), należał do Zarządu Miejskiego TRZZ w Gdańsku. Był długoletnim przewodniczącym Komisji Ekonomicznej tego Zarządu, aktywnym członkiem sekcji do spraw zagadnień Doliny Dolnej Wisły Komisji Ekonomiczno-Gospodarczej przy Zarządzie Wojewódzkim TRZZ w Gdańsku, wiceprzewodniczącym komisji mieszanej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) i TRZZ w Gdańsku (od 1960). 10 II 1960 podczas spotkania z Alicją Łuką, pracownikiem Oddziału Archeologicznego Muzeum Pomorskiego w Gdańsku (zob. Leon Jan Łuka, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku), zawnioskował jako reprezentant Komisji Ekonomicznej gdańskiego TRZZ o „przeprowadzenie badań archeologicznych grodziska przedhistorycznego w Otominie”. W marcu 1960 Zarząd Miejski TRZZ zwrócił się do Rady Okręgu z prośbą o przyznanie dotacji na takie badania, które Muzeum prowadziło od 1963.
W latach 1971–1976 należał do ZBoWiD (był członkiem koła Gdańsk-Portowa), usunięty z powodu wojennej przeszłości. W latach 1976–1982 członek Stronnictwa Demokratycznego (SD), wiceprezes Koła SD w Nowym Porcie, jednak i tu powodem usunięcia z organizacji były jego losy wojenne. Od maja 1988 do maja 1989 był prezesem Związku Przyjaciół Pomorza, zredagował trzy numery kwartalnika „Pomorze”, zadbał o nadanie odpowiedniej rangi 70. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Od połowy lat 80. XX wieku był członkiem zwyczajnym i honorowym Zarządu Gdańskiego Stowarzyszenia Radiestetów, bioenergoterapeutą i radiestetą. Od lat 90. XX wieku należał do Związku Kombatantów i byłych Więźniów Politycznych, był sekretarzem Zarządu Koła Gdańsk–Nowy Port i członkiem Komisji Rewizyjnej.
Od lat 60. XX wieku był współpracownikiem ks. Jana Gustkowicza, proboszcza
kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie. W latach 1970–1980 należał do grona świeckich prelegentów przy kurii biskupiej w Gdańsku, kierowanych przez działacza katolickiego, dr. Eugeniusza Myczkę. Między innymi w 1973, z nominacji bp. Lecha Kaczmarka, był audytorem II Synodu Gdańskiego. Od lat 80. XX wieku współpracował z Domem Misyjnym św. Arnolda Jannsena, prowadzonym przez Księży Werbistów w Laskowicach.
Po 1956 przypominał działania kierowanej przez siebie w czasie wojny kociewskiej organizacji „Jaszczurka”, m.in. udzielając relacji historykom i dziennikarzom. W 1981 był członkiem Komitetu Jaszczurczego, który zaprojektował i doprowadził do wystawienia obelisku poświęconego tej organizacji (odsłonięty w tym samym roku w Zelgoszczy). W 1994 otrzymał uprawnienia kombatanckie. Był bohaterem nagranego w 2010 przez TV Trwam, w ramach serii „Świadkowie”, dwuczęściowego wywiadu Idziemy tam, gdzie ostatnia świeci szubienica, poświęconego działalności „Jaszczurki”. Autor wspomnień, przedstawiających okoliczności powstania tej organizacji (nr 8/2013 starogardzkiego rocznika „Rydwan”, wydawanego przez Muzeum Ziemi Kociewskiej).
Za działalność wojenną, kombatancką i promowanie idei niepodległościowej walki zbrojnej na Pomorzu w okresie II wojny światowej 2 X 2003 awansowany do stopnia porucznika. Odznaczony został Krzyżem Armii Krajowej (1995), odznaką „Za Wybitne Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych” (2014), „Za Zasługi dla Miasta Starogardu Gdańskiego” (2016). Otrzymał tytuł Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny (2001) i nagrodę Instytutu Pamięci Narodowej „Świadek Historii” (2016). Za działalność społeczną otrzymał odznaki „Zasłużony Działacz TRZZ” (1964), „Za Zasługi dla Gdańska” (1973), „Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu” (1974), także „Dyplom za ofiarną pracę w organach samorządu mieszkańców, za obywatelską postawę i zaangażowanie społeczne” (1978).
6 VIII 1947 w kościele w Czarnymlesie ożenił się z Gertrudą z domu Langowską (10 III 1921 Zelgoszcz – 8 VIII 2021 Gdańsk), w okresie II wojny światowej współpracowniczką "Jaszczurki". Ojciec Urszuli, Stefana, Anny i Marii. Pochowany z żoną w Kwaterze Kombatantów na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku.
