Tekst źródłowy strony GDAŃSKA MACIERZ SZKOLNA (1921–1939)

{{paper}}
[[File:Gdańska_Macierz_Szkolna.jpg|thumb|Ochronki dla dzieci Macierzy Szkolnej na terenie Wolnego Miasta Gdańska w 1923]]
[[File:2_Gdańska_Masdhfcierz_Szkolna.jpg|thumb|Były budynek Szkoły Powszechnej im. Józefa Piłsudskiego Gdańskiej Macierzy Szkolnej z lat 1928–1939 przy obecnej ul. Wałowej 21, stan z 2019]]
[[File:3_Gdanska_Macierz_Szkolnaaefdc.jpg|thumb|Tablica pamiątkowa na byłym budynku Szkoły Podstawowej Gdańskiej Macierzy Szkolnej z lat 1928-1939 przy obecnej ul. Wałowej 21, odsłonięta 20 XI 1969]]
[[File: Tadeusz_Czarnkowski.jpg|thumb| Tadeusz Czarnowski, dyrektor PKP w Gdańsku i prezes Gdańskiej Macierzy Szkolnej 1927-1928]]
[[File:2_Gdańska_Macierz_Szkolna.jpg|thumb|Bogusław Dobrzycki, dyrektor PKP w Gdańsku i prezes Gdańskiej Macierzy Szkolnej 1929-1933]]
[[File:3_Gdańska_Macierz_Szkolna.jpg|thumb|Eryk Budzyński, dyrektor Poczty Polskiej i prezes Gdańskiej Macierzy Szkolnej 1934-1939]]

'''GDAŃSKA MACIERZ SZKOLNA''' (1921–1938 Macierz Szkolna, od 4 VII 1938 – 1939 Gdańska Macierz Szkolna), polska organizacja oświatowa w [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnym Mieście Gdańsku]] (WMG). Zamysł utworzenia organizacji pojawił się w 1921 w [[PODKOMISARIAT NACZELNEJ RADY LUDOWEJ W GDAŃSKU (1918–1919) | Podkomisariacie Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku]], następnie był realizowany przez [[GMINA POLSKA | Gminę Polską]]. Zebranie organizacyjne odbyło się 26 IX 1921, w skład zarządu, z [[KUBACZ FRANCISZEK | Franciszkiem Kubaczem]] na czele, weszli: [[BELLING FRANCISZEK | Franciszek Belling]], Stanisław Dobrucki, Teofil Kopczyński, Teofil Kuhn, [[KUHNERT STANISŁAW | Stanisław Kuhnert]], [[KWIATKOWSKI JAN | Jan Kwiatkowski]], Paweł Langmesser, Adam Lercel, [[MISZEWSKI LEON | ks. Leon Miszewski]], Piotr Oźmiński, Bernard Świtała, Jan Winiecki. <br/><br/>
Członkowie Macierzy dzielili się na dożywotnich (po jednorazowej wpłacie 200 zł), zwyczajnych (składce 1 zł miesięcznie), wspierających (składka w dowolnej kwocie). W 1930 należało do niej 2.078 osób  (w tym 200 członków dożywotnich (54 z II WMG, 135 z Polski, 11 zagranicznych), 1476 członków zwyczajnych (806 z II WMG, 670 z Polski) i 402 członków wspierających (126 z II WMG i 276 z Polski). W chwili założenia Macierz przyjęła następującą strukturę: Dział I – do spraw Ochronek, Dział II – Szkół Powszechnych, Dział III – Szkół Średnich, Dział IV – Szkół Zawodowych, Dział V – Oświaty Pozaszkolnej, Dział VI – Propagandy, Dział VII –Techniczny, Dział VIII – Administracyjny, Dział IX – Finansowy. <br/><br/>
Początkowym zadaniem było utworzenie w Gdańsku polskiego prywatnego gimnazjum, na co 12 XII 1921 uzyskano zgodę [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II WMG]], a szkołę uruchomiono 13 V 1922 ([[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskie]]), oraz rozwój ochronek dla dzieci na terenie całego II WMG (w 1922 istniały cztery dla około 100 dzieci, w 1938 – 20 dla około 750 dzieci). W 1926 uruchomiono zawodową Polską Szkołę Handlową, następnie – między innymi dla jej absolwentów – otwarto szkołę średnią: Polską Wyższą Szkołę Handlową ([[POLSKIE SZKOŁY HANDLOWE W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | polskie szkoły handlowe]]). <br/><br/>
Według uchwalonego 23 III 1927 statutu zadaniem organizacji było zakładanie, utrzymywanie i popieranie polskich instytucji lub zakładów oświatowych i wychowawczych, prowadzenie czytelni ludowych i kursów, organizowanie odczytów, konferencji i wycieczek, zakładanie burs i pensjonatów dla młodzieży szkolnej, przyznawanie stypendiów i zapomóg, wydawanie książek i czasopism szkolnych, budowa obiektów szkolnych. W 1927 organizacja założyła przy Gimnazjum Polskim własną szkołę powszechną z filiami w [[NOWY PORT | Nowym Porcie]], we [[WRZESZCZ | Wrzeszczu]] i Sopocie. W 1934, po strukturalnym powiązaniu Macierzy Szkolnej z polskim Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, nastąpiła reorganizacja polegająca na poddaniu jej szkół powszechnych. W 1934 zorganizowała szkoły powszechne w Trąbkach Wielkich, Ełganowie i Szymankowie, a w 1937 w Piekle. We wszystkich tych szkołach powszechnych w 1938 uczyło się około 800 dzieci.<br/><br/>
W 1934 przejęła nadzór nad Konserwatorium Muzycznym, założonym w 1929 przez Polskie Towarzystwo Muzyczne. W 1934 uruchomiła polską ogólnozawodową [[SZKOŁA ŚREDNIA OGÓLNOZAWODOWA GDAŃSKIEJ MACIERZY SZKOLNEJ | Szkołę Średnią]], w 1937 założyła [[SZKOŁA ZAWODOWA DOKSZTAŁCAJĄCA MACIERZY SZKOLNEJ W GDAŃSKU | Szkołę Zawodową Dokształcającą]]. W 1934 ustanowiono dyrektora Macierzy pozostającego na etacie polskiego Ministerstwa Oświecenia Publicznego (został nim Alfred Wagner). <br/><br/>
Imię Macierzy Szkolnej noszą: od 1971 [[SZKOŁY EKONOMICZNO-HANDLOWE IM. MACIERZY SZKOLNEJ W GDAŃSKU | Szkoły Ekonomiczno-Handlowe]] przy ul. Seredyńskiego 1A, od 28 IX 1971 ulica w Gdańsku-[[SIÓDMY DWÓR | Siódmym Dworze]], od 1976 [[PEDAGOGICZNA BIBLIOTEKA WOJEWÓDZKA W GDAŃSKU | Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka]] przy al. Hallera 14. {{author: PP}} <br /><br />
{| class="tableGda"
|- 
|+ Prezesi Gdańskiej Macierzy Szkolnej
|- 
| 1921–1926
| [[KUBACZ FRANCISZEK | Franciszek Kubacz]]
|- 
| 1927–1928
| [[CZARNOWSKI TADEUSZ | Tadeusz Czarnowski]] ([[DYREKCJA KOLEI | Dyrekcja Kolei]])
|- 
| 1929–1933
| Bogusław Dobrzycki 
|- 
| 1934
| Bolesław Paszota
|- 
| 1934–1939
| Eryk Budzyński
|-
| class="authorEgTab" | {{author: PP}}
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]