FLOTTWELL EDUARD, fotograf
| < Poprzednie | Następne > |
EDUARD FLOTTWELL (22 VIII 1811 Gdańsk – 11 XII 1862 Gdańsk), fotograf. Jedyne dziecko prawnika Eduarda Heinricha von Flottwella (23 VII 1786 Insterburg (obecnie Czerniachowsk, Rosja, obwód kaliningradzki) – 28 V 1865 Berlin) z pierwszego małżeństwa, z poślubioną w październiku 1810 w Tylży Friederike Koslowski (zm. styczeń 1812 Gumbinnen (obecnie Gusiew, Rosja, obwód kaliningradzki)). Przyrodni brat (z drugiego małżeństwa ojca z Augustą Henriettą (1794–1862), wdową Schultz, córką berlińskiego pastora Ernsta Lüdecke) między innymi Frederike (1822–1861) i Klary (ur. 1825), kolejnych żon Immanuela Hegla (1814–1891), w latach 1865–1891 przewodniczącego Konsystorza Pruskiego Ewangelickiego Kościoła Krajowego w Berlinie, oraz Adalberta Juliusa (1829 Kwidzyn – 1909).
W 1816, po mianowaniu ojca urzędnikiem powstałej wówczas rejencji gdańskiej, wraz z rodziną zamieszkał w Gdańsku przy Langgarten 191 (ul. Długie Ogrody). W 1831 ukończył Gimnazjum Miejskie, następnie studiował prawo w Królewcu. W 1835 rozpoczął praktykę sądowniczą. Od czasów studiów zaangażowany politycznie, w 1841 w Berlinie – przygotowując się do egzaminów na asesora – publikował artykuły i kolportował prace o liberalnym nastawieniu. Z rozkazu króla ojciec (od 1830 nadprezydent Wielkiego Księstwa Poznańskiego, od 1844 minister finansów Prus) musiał przeprowadzić z nim ostrzegawcza rozmowę. W styczniu 1843 został asesorem w sądzie w Bydgoszczy, w 1844 syndykiem i radnym w Elblągu. Między innymi w sierpniu 1847 był współorganizatorem pierwszego pruskiego święta śpiewu. W 1848, okresie tzw. „Wiosny Ludów”, ponownie głosił liberalne poglądy. Na mocy decyzji króla pozbawiony został stopnia wojskowego (porucznika), w 1851 – mimo otrzymanego polecenia – burmistrz Elbląga Adolph Philips odmówił zwolnienia go z funkcji syndyka, co jednak nastąpiło w dwa lata później (w sierpniu 1853, po odwołaniu burmistrza przez króla). Wysoka pozycja ojca (w latach 1850–1859 ministra spraw wewnętrznych Prus) uratowała go przed więzieniem. Nabył aparat fotograficzny produkcji berlińskiego mechanika Philippa Graffa i przez kilka tygodni uczył się kalotypii (pierwsza fotograficzna technika negatywowa).
W końcu września 1853 powrócił z rodziną do Gdańska, początkowo mieszkał w hotelu Englisches Haus, od 8 października przy Hundegasse 5 (ul. Ogarna), gdzie w grudniu otworzył studio fotograficzne. W 1856 przeniósł je na An der Reitbahn 7 (ul. Bogusławskiego), do nowo zbudowanego, szklanego atelier, otwartego 29 IX 1856, dotychczasowe sprzedając litografowi Friedrichowi Gustavowi Bussemu. W publikowanych ogłoszeniach i reklamach prasowych oferował wykonywanie portretów, krajobrazów i architektonicznych widoków zdjętych z natury. Znaczna liczba zamówień spowodowała, że od listopada 1856 zatrudnił przybyłego z Magdeburga Augusta Dorbritza. W 1858, z okazji jubileuszu 300-lecia Gimnazjum Miejskiego, wydał własnym nakładem pamiątkowy arkusz, na którym znalazły się portrety dyrektora i wszystkich nauczycieli pracujących wówczas w gimnazjum oraz portret założyciela gimnazjum – Constantina Ferbera, który wydrukowany został w berlińskim zakładzie litograficznym Friedricha Bussego. Pod koniec października 1859 August Dorbritz odszedł z jego zakładu i założył spółkę z Busse'em.
Wyspecjalizował się w fotografii architektonicznej i krajobrazowej, był jednym z pierwszych, którzy robił zdjęcia na ulicach Gdańska, a pierwszym, który to robił nową techniką. Po raz pierwszy, jeszcze w październiku 1853, wykonał między innymi fotografię ul. Długiej,
urządzając w mieszkaniu Johanna Carla Schultza, w Bramie Długoulicznej (Złotej), całodniowy pokaz kalotypii. Kolejnymi były fotografie między innymi Długiego Pobrzeża, Bramy Mariackiej, Domu Angielskiego, Targu Węglowego z Teatrem Miejskim i Wielką Zbrojownią, z Bastionu Św. Elżbiety wykonał dwuczęściową panoramę Gdańska. Fotografował także nowo powstające obiekty techniczne, np. w październiku 1857 mosty kolejowe na Wiśle i Nogacie, w październiku 1861 był jednym z pierwszych pasażerów pociągu do Torunia, gdzie w związku z otwarciem linii kolejowej Toruń–Bydgoszcz zrobił fotografie tamtejszego dworca kolejowego (i całego miasta). Jako pierwszy sfotografował tryptyk Sąd Ostateczny, który zaprezentował na III Wystawie Francuskiego Towarzystwa Fotograficznego w Paryżu (1859). Wykonywał także zdjęcia portretowe. Fotografie wykonywał z papierowych negatywów, woskowanych metodą Gustava Le Greya. Jego odbitki charakteryzowały się niezwykłą precyzją i dbałością o każdy szczegół, idealną kompozycją i malarską perspektywą oraz najwyższą jakością. Wykonane przez niego fotografie gdańskich zabytków zostały wykorzystane do wykonywania litografii przez Juliusa Gottharda Gretha oraz rysunków Johanna Carla Schultza.
Swoje fotografie prezentował także między innymi na 13. Wystawie Sztuki w Zielonej Bramie (21 XII 1856 – 20 I 1857), brukselskim Salonie Sztuki (1857), na którym po raz pierwszy fotografia została zaprezentowana w tym samym czasie co wielka wystawa malarstwa, a on sam otrzymał wyróżnienie.
Po raz pierwszy żonaty był od 17 II 1843 z pochodzącą z Tylży Johanną Frederike z domu Behr (1813 – 25 VII 1855 Gdańsk, na cholerę), z którą miał, oprócz zmarłej z końcem 1851 pięciomiesięcznej córeczki, dwóch synów. Starszy Eduard Georg (16 I 1844 Elbląg – 1894 Magdeburg), porucznik rezerwy, był malarzem–portrecistą, pracował jako fotograf w Mainz, ostatecznie osiadł w Magdeburgu, gdzie ożenił się z Ernestine z domu Kaufmann (ur. 8 VIII 1855 Strasburg koło Uckemark (Brandenburgia)), z którą miał siedmioro dzieci. Młodszy syn, Adalbert Ernst (ur. 26 XII 1846 Elbląg), był urzędnikiem Towarzystwa Ubezpieczeń „Phoenix”.
Po raz drugi ożenił się w marcu 1859 w Mainz (Moguncja) z Reginą z domu Mayer, z którą miał dwoje dzieci, a która jako wdowa przez ponad 10 lat prowadziła dalej zakład fotograficzny, sprzedając zdjęcia Gdańska wykonane z negatywów męża.
Bibliografia:
Dunajski Ireneusz, Fotografia w Gdańsku 1839–1862, Toruń 2013.
