FAHRENHEIT DANIEL GABRIEL, fizyk, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
DANIEL GABRIEL FAHRENHEIT (24 V 1686 Gdańsk – 16 IX 1736 Haga), fizyk, inżynier. Pochodził z rodziny wywodzącej się z Hildesheim, przybyłej do Gdańska w roku 1650 – dziadek Reinhold (1617 – przed 1677) pochodził z Knipawy (Królewiec). Syn kupca Daniela (1656–1701) zajmującego się handlem morskim, w latach 1693–1696 mającego 1/8 udziału w statku „Der Verguldte Bauer” („Pozłacany Chłopiec”), w latach 1691–1700 jednego z członków zarządu szpitala św. Jakuba. Matką była Concordia (1657–1701), córka Gabriela Schumanna, która urodziła mężowi 10 dzieci, ale tylko pięcioro dożyło pełnoletności. Pierworodny syn ochrzczony został 24 I 1665, zmarł 5 VIII 1666. Drugim pod względem wieku był Daniel Gabriel, trzecim Salomon Gotfryd, ochrzczony 15 V 1687, a zmarły już jesienią roku następnego. 12 VII 1688 ochrzczony został syn Efraim, zmarły w wieku 50 lat. Córka Anna Concordia ochrzczona została 5 IX 1689, zmarła w dorosłym wieku, podobnie jak Constantin, ochrzczony 15 XI 1690. Kolejny syn, Beniamin, ochrzczony został 8 IV 1692, zmarł w wieku 2 lat. 20 VII 1694 ochrzczono Virginię Elisabeth, zmarłą w 1775, w wieku 70 lat. Dwoje najmłodszych dzieci: Adelgunda Constantia, ochrzczona 11 VIII 1695 oraz Natanael, ochrzczony 17 V 1697, zmarło przed osiągnięciem wieku dwóch lat.
Urodził się w kamienicy przy Hundegasse 319 (ul. Ogarna nr 95). Spotykana w literaturze anglosaskiej data narodzin 14 maja, wynika z posługiwania się przez nią kalendarzem juliańskim. Pobierał nauki w szkole mariackiej i Gimnazjum Akademickim. Po nagłej śmierci rodziców w 1701 roku (podejrzewano zatrucie grzybami bądź morderstwo), wysłany został przez opiekunów do Amsterdamu. Praktykował w kantorach kupieckich, prywatnie studiował fizykę, prowadził doświadczenia z przyrządami do mierzenia temperatury i ciśnienia. Do Gdańska powracał w latach 1709 i 1712, wspólnie z prof. Gimnazjum Akademickiego Paulem Paterem prowadził doświadczenia nad skonstruowaniem mierników temperatury i ciśnienia. Badania kontynuował w roku 1714 w Dreźnie, podczas pracy w hucie szkła. Około roku 1715 jako pierwszy na świecie zastosował rtęć w termometrach. Od 1718 roku nauczał chemii w Amsterdamie.
W 1721 opisał zjawisko przechłodzenia wody, udowodnił zależność temperatury wrzenia wody od ciśnienia, opisał właściwości platyny; zajmując się optyką, ulepszył teleskop Newtona. Swoje wynalazki prezentował w 1723 i 1724 roku na posiedzeniach Królewskiego Towarzystwa „The Royal Society” w Londynie, 7 V 1724 został członkiem tego towarzystwa. W roku 1725 opracował termometryczną skalę, nazwaną od jego nazwiska (32º F = 0ºC). Początkowo powszechnie stosowana, po nowej (1742) propozycji szwedzkiego astronoma Andersa Celsiusa ograniczona do krajów anglosaskich; obecnie stosowana w USA, Australii i Nowej Zelandii.
Z wykonanych przez niego termometrów do dziś zachowały się jedynie dwa, w muzeum w Lejdzie. Do 1945 roku w gdańskim Dworze Artusa eksponowano tzw. termometr Fahrenheita z 1752, zaginiony pod koniec II wojny światowej. Od 2005 roku miasto Gdańsk corocznie przyznaje stypendium naukowe jego imienia dla najlepszych absolwentów szkół średnich, pokrywające całkowicie lub częściowo koszty studiów zagranicznych. Od 24 V 2006 jego imię nosił Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 25 w Gdańsk- Świbnie ( Gimnazjum nr 32 i Szkoła Podstawowa nr 88 – nosi nadal). 30 X 2008 na Długim Targu (róg z ul. Mieszczańską) ustawiono Kolumnę Meteorologiczną Fahrenheita według projektu Hanny Klementowskiej: w trzymetrowej, stylizowanej na XVII-wieczną kolumnie zamknięta gablota z termometrem o wysokości 1,2 m, zrekonstruowanym przez Dawida Kubackiego z Politechniki Gdańskiej (PG) i stelażem z brązu autorstwa Jana Szczypki, obok skale Fahrenheita i Celsjusza. Patron jednego z zadaszonych dziedzińców Gmachu Głównego PG. Od 6 I 2011 jego imię nosi gdański tramwaj typu Pesa Swing 120NaG nr 1015.
