DRAGAN MARCIN, dyrektor Archiwum Państwowego, patron ulicy gdańskiej

< Poprzednie

Następne >

Marcin Dragan
(z prawej)
w osiemdziesięciolecie urodzin

MARCIN DRAGAN (11 XI 1882 Chyrów, Małopolska – 9 VII 1966 Gdańsk), dyrektor Archiwum Państwowego w Gdańsku, patron gdańskiej ulicy. Syn urzędnika Bazylego (zm. 1900) i Ludwiki z Braczyńskich. Do szkół uczęszczał w Podgórzu pod Krakowem i w Bochni, gdzie w 1902 zdał maturę. Studiował historię i geografię na uniwersytecie we Lwowie. Odbył roczną służbę wojskową w armii austriackiej, od 1908 doktor na podstawie rozprawy Grzegorz VII przed wstąpieniem na Stolicę Apostolską 1020–1058.

Od września 1908 nauczyciel w gimnazjum w Bochni. W 1909 zdał przed Państwową Komisja Egzaminacyjną Uniwersytetu Lwowskiego egzamin na nauczyciela historii i geografii w szkołach średnich. Od 1910 pracował w V Gimnazjum we Lwowie. Podczas I wojny światowej oficer w armii austriackiej na froncie włoskim, ciężko kontuzjowany, przeniesiony do rezerwy. Od 1918 w Wojsku Polskim, w październiku brał udział w obronie Lwowa, następnie pracował w dziale oświatowym Dowództwa Okręgu Generalnego Lublin prowadził kursy dokształcające dla oficerów. W grudniu 1920, w stopniu majora, przeszedł do rezerwy, dalej prowadził kursy dla oficerów i podjął pracę w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Lublinie. W roku akademickim 1924/1925 wykładał metodykę historii na Katolickim Uniwersytecie w Lublinie. Z inicjatywy kuratora Okręgu Szkolnego Pomorskiego przeniesiony do Państwowego Gimnazjum w Toruniu, skąd urlopowano go do pracy w Gdańsku.

Od lata 1925 do 31 VIII 1939 w Gdańsku nauczyciel historii i geografii w Gimnazjum Polskim. Od 29 IV 1926 do 1939 prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, któremu nadał naukowy charakter, przewodniczył Komisji Historycznej tego towarzystwa, od 4 VI 1937 prezes honorowy). Współzałożyciel „Rocznika Gdańskiego”. Od 1930 pełnomocnik rządu polskiego do spraw archiwalnych przy Komisariacie Generalnym RP; przyczynił się do wydania Polsce części polskich archiwaliów z zasobu gdańskiego archiwum (depozytów miast i wsi z polskiej części Pomorza Wschodniego; archiwa); w 1963 opublikował o tym pracę Polsko-gdańsko-niemiecki spór archiwalny w okresie międzywojennym (1919–1939). Był prezesem Związku Oficerów Rezerwy w Gdańsku, członkiem Zarządu Ligi Morskiej i Kolonialnej, przewodniczącym izby spraw honorowych Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.

W chwili wybuchu II wojny światowej przebywał w Gdyni, aresztowany 14 IX 1939, był polskim zakładnikiem, zwolniony, zamieszkał w Krakowie. W maju 1945 powrócił do Gdańska; pracował krótko w I Państwowym Gimnazjum i Liceum oraz w Bibliotece Miejskiej. Od grudnia 1945 kierownik Archiwum Państwowego, w latach 1949–1961 jego dyrektor. Organizował zabezpieczanie ocalałego zasobu archiwalnego, gromadzenie rozproszonego zasobu, odbudowę zniszczonego gmachu archiwum. Od 1954 samodzielny pracownik nauki z tytułem docenta. Od 22 VII 1945 do 1956 prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, następnie członek Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, od 27 X 1958 prezes honorowy. Od 30 IX 1961 na emeryturze. W latach 1962–1965 wchodził w skład Rady Naukowej Biblioteki Gdańskiej PAN.

Autor publikacji z zakresu historii i archiwistyki. W 1959 otrzymał godność „kustosza honoris causa”, nadaną przez obradującą w Gdańsku konferencję dyrektorów archiwów polskich. W 1960 uhonorowany nagrodą Prezydium MRN w Gdańsku w dziedzinie nauk humanistycznych. Honorowy członek Polskiego Towarzystwa Historycznego. Odznaczony między innymi trzykrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1932, 1949, 1955), Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959), Srebrnym Wawrzynem Akademickim (1935).

Mąż Stanisławy z domu Haczkiewicz (1889 – 21 X 1956 Gdańsk), ojciec Michaliny (21 IX 1909 – 21 IX 1985 Gdańsk) oraz Krystyny zamężnej Ankwicz (6 III 1912 – 21 VIII 2003 Gdańsk). Pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Srebrzysko. Od 14 VI 1982 patron ulicy w Gdańsku- Chełmie. MS

Bibliografia:
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976, s. 152-154.
Sławoszewska Maria, Marcin Dragan, „Archeion”, t. 48, 1968, 252-255.
Sroczyńska-Wyczańska Krystyna, Nauczyciele Gimnazjum, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1989, s. 305.
Stępniak Henryk, Marcin Dragan, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 58-66.
Stępniak Henryk, Dragan Marcin, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 347-348.