DOROTA Z MĄTÓW WIELKICH, mistyczka, błogosławiona
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
[[File:Dorota_z_Mątów.jpg|thumb|Tablica upamiętniająca Dorotę z Mątów przy ul. Długiej 64/65, odsłonięta 25 VI 2019]] | [[File:Dorota_z_Mątów.jpg|thumb|Tablica upamiętniająca Dorotę z Mątów przy ul. Długiej 64/65, odsłonięta 25 VI 2019]] | ||
| − | '''DOROTA Z MĄTÓW''' (Mątowów) '''WIELKICH''' (6 II 1347 Mątowy, Żuławy – 25 VI 1394 Kwidzyn), mistyczka, błogosławiona. Córka osadnika niderlandzkiego Wilhelma Schwartzego, w | + | '''DOROTA Z MĄTÓW''' (Mątowów) '''WIELKICH''' (chrzest (w dniu św. Doroty – stąd jej imię) 6 II 1347 Mątowy, Żuławy – 25 VI 1394 Kwidzyn), mistyczka, błogosławiona. Córka osadnika niderlandzkiego Wilhelma Schwartzego (zm. 1389) i Agathy (zm. 1401), była ich siódmym z dziewięciorga dzieci (czterech synów, pięć córek, była najmłodszą z córek). Mając sześć lat, 25 I 1353, oblana została przez nieuwagę służącej wrzącą wodą, w trakcie leczenia przeszła przeobrażenie duchowe, twierdziła, że słyszała głos Boga. 15 VIII 1363, jako 16-latka, wydana została za mąż za gdańskiego płatnerza Alberta (Adalberta) z Langgasse (ul. Długa), wytwarzającego zbroje, tarcze itp. Pierwsze dziecko urodziła w wieku 19 lat; w czasie epidemii z lat 1373 i 1382 straciła ośmioro dzieci (podczas pierwszej – troje, podczas drugie – pięcioro); przeżyła jedynie córka Gertruda (chrzest 17 III 1380, oddana około 1390 do klasztoru cysterek w Chełmnie).<br/><br/> |
| − | Strata dzieci pogłębiła u Doroty przejawianą od dzieciństwa religijność. W 1380 przyjęła ślub czystości, nakłaniając do tego początkowo niechętnego jej zachowaniu męża. Odbyła pielgrzymki pokutne do Akwizgranu (1384), klasztoru brygidek w Einsiedeln (obie z mężem), w 1389 do Rzymu (w Gdańsku | + | Strata dzieci pogłębiła u Doroty przejawianą od dzieciństwa religijność. W maju 1374 była świadkiem translacji relikwii św. Brygidy Szwedzkiej z Rzymu do Vadstena, z postojem w Gdańsku, w późniejszych latach starała się wzorować na tej świętej. 7 II 1380 przyjęła ślub czystości, nakłaniając do tego początkowo niechętnego jej zachowaniu męża (pobił nawet ciężko żonę, zmienił się podczas jej leczenia). Odbyła pielgrzymki pokutne do Akwizgranu (1384), klasztoru brygidek w Einsiedeln (obie z mężem), w 1389 do Rzymu (w Gdańsku w lutym 1390 zmarł jej mąż). Po powrocie (15 III 1390) z racji żarliwej religijności, omdleń i ekstaz podejrzewana była o chorobę psychiczną, oficjał pomorski Heinrich de Lapide oskarżał ją w Gdańsku o herezję i groził spaleniem na stosie. Bronił jej przed sądem oficjała spowiednik Mikołaj z Pszczółek, po uniewinnieniu kontaktując z teologiem i byłym profesorem uniwersytetu w Pradze, Janem z Kwidzyna. Zmuszona do ucieczki z Gdańska (przygodnym wozem, bez dobytku) przybyła do Kwidzyna 22 V 1391, na stałe osiadła tu we wrześniu tego roku, pół roku mieszkając w domu z jednej z mieszczek, utrzymywała się z jałmużny, następnie na podzamczu pod opieką krzyżackiej siostry.<br/><br/> |
| − | 2 V 1393 dzięki poparciu Jana z Kwidzyna i uzyskaniu zgody biskupa pomezańskiego została zamurowana w celi (z małym, zakratowanym oknem wychodzącym na ołtarz) w katedrze kwidzyńskiej. Po śmierci otoczona kultem, a miejsce jej zgonu w katedrze stało się miejscem pielgrzymek. Wielki mistrz Konrad von Jungingen, mimo że Dorota nawoływała do reformy zakonu krzyżackiego | + | 2 V 1393 dzięki poparciu Jana z Kwidzyna i uzyskaniu zgody biskupa pomezańskiego została zamurowana w celi (z małym, zakratowanym oknem wychodzącym na ołtarz) w katedrze kwidzyńskiej, gdzie przebywała 14 miesięcy. Pochowana została 28 czerwca, początkowo w grobie ziemnym w katedrze, już 30 października tego roku zwłoki przeniesiono do kamiennego grobowca, wymurowanego ponad poziom kościelnej posadzki. Po 1525, w okresie reformacji, grobowiec zniszczono, szczątki pochowano w nieznanym miejscu, zniszczono też wszystkie dotyczące Doroty materiały przechowywane w Kwidzyniu. Po śmierci otoczona kultem, a miejsce jej zgonu w katedrze stało się miejscem pielgrzymek. Wielki mistrz Konrad von Jungingen, mimo że Dorota nawoływała do reformy zakonu krzyżackiego (a duszę wielkiego mistrza widziała w piekle), już w 1395 podjął starania o jej kanonizację, chcąc wykorzystać jej kult na potrzeby Krzyżaków. <br/><br/> |
| − | W | + | W latach 1404–1405, powołana z polecenia papieża Innocentego VII komisja, przesłuchała w Kwidzynie 257 świadków jej życia, świętości i cudów. M.in. za jej sprawą cudów miało doznać 25 mieszkańców Gdańska (w tym żona burmistrza [[FÜRSTENAU PETER, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Petera Fürstenaua]]). Materiał (z przesłuchania świadków, pięć ksiąg z opisami cudów, dwie księgi traktujące o życiu i duchowości Doroty) przesłany w lutym 1406 do Rzymu zaginął. Dalsze prace przerwano po klęsce zakonu krzyżackiego w 1410 i nie wznowiono mimo starań kolejnych wielkich mistrzów i biskupów kwidzyńskich w latach 1486–1521, polskich w 1637 i Kościoła gdańskiego w 1935. Do wysiłków kanonizacyjnych powrócono w 1959; Kongregacja do Spraw Wiary 9 I 1976 oficjalnie zatwierdziła kult Doroty jako błogosławionej, patronki Polski i Niemiec; uroczystości beatyfikacyjne odbyły się w Gdańsku, Fromborku, Kwidzynie i Malborku. Jednocześnie ta sama Kongregacja 25 II 1977 orzekła, że może być czczona jako błogosławiona lub święta, w zależności od zwyczajów panujących w konkretnych diecezjach, w Niemczech i Austrii uważana jest za świętą. <br/><br/> |
| + | Żywot Doroty znalazł się już w pierwszy pruskim druku z 1492 Jacoba Karweysse z Malborka. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | ''Vita Dorotheae Montoviensis magistri Johannis Marienwerder'', hrsg. v. Hans Westpfahl, Köln–Wien 1964. <br/> | ||
| + | ''Dorothea von Montau. Eine preußische Heilige des 14. Jahrhunderts'', hrsg. v. Richard Stachnik, Münster 1976. <br/> | ||
| + | ''Mistrz Jan z Kwidzyna, Żywot Doroty z Mątów'', tłum. Julian Wojtkowski, Lublin 2011.<br/> | ||
| + | ''Mistrz Jan z Kwidzyna, Siedmiolilie Doroty z Mątów (1347–1394)'', tłum. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2012. <br/> | ||
| + | ''Księga o świętach Mistrza Jana z Kwidzyna. Objawienia błogosławionej Doroty z Mątów'', tłum. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2013. | ||
| + | ''Akta procesu kanonizacyjnego Doroty z Mątów od 1394 do 1521'', tłum. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2014.<br/> | ||
| + | ''Beata Dorothea Montoviensis, Prussiae Patrona. 40 rocznica zatwierdzenia kultu bł. Doroty z Mątów Wielkich'', red. Wojciech Zawadzki, Kwidzyn 2017. | ||
Aktualna wersja na dzień 17:27, 26 kwi 2024
DOROTA Z MĄTÓW (Mątowów) WIELKICH (chrzest (w dniu św. Doroty – stąd jej imię) 6 II 1347 Mątowy, Żuławy – 25 VI 1394 Kwidzyn), mistyczka, błogosławiona. Córka osadnika niderlandzkiego Wilhelma Schwartzego (zm. 1389) i Agathy (zm. 1401), była ich siódmym z dziewięciorga dzieci (czterech synów, pięć córek, była najmłodszą z córek). Mając sześć lat, 25 I 1353, oblana została przez nieuwagę służącej wrzącą wodą, w trakcie leczenia przeszła przeobrażenie duchowe, twierdziła, że słyszała głos Boga. 15 VIII 1363, jako 16-latka, wydana została za mąż za gdańskiego płatnerza Alberta (Adalberta) z Langgasse (ul. Długa), wytwarzającego zbroje, tarcze itp. Pierwsze dziecko urodziła w wieku 19 lat; w czasie epidemii z lat 1373 i 1382 straciła ośmioro dzieci (podczas pierwszej – troje, podczas drugie – pięcioro); przeżyła jedynie córka Gertruda (chrzest 17 III 1380, oddana około 1390 do klasztoru cysterek w Chełmnie).
Strata dzieci pogłębiła u Doroty przejawianą od dzieciństwa religijność. W maju 1374 była świadkiem translacji relikwii św. Brygidy Szwedzkiej z Rzymu do Vadstena, z postojem w Gdańsku, w późniejszych latach starała się wzorować na tej świętej. 7 II 1380 przyjęła ślub czystości, nakłaniając do tego początkowo niechętnego jej zachowaniu męża (pobił nawet ciężko żonę, zmienił się podczas jej leczenia). Odbyła pielgrzymki pokutne do Akwizgranu (1384), klasztoru brygidek w Einsiedeln (obie z mężem), w 1389 do Rzymu (w Gdańsku w lutym 1390 zmarł jej mąż). Po powrocie (15 III 1390) z racji żarliwej religijności, omdleń i ekstaz podejrzewana była o chorobę psychiczną, oficjał pomorski Heinrich de Lapide oskarżał ją w Gdańsku o herezję i groził spaleniem na stosie. Bronił jej przed sądem oficjała spowiednik Mikołaj z Pszczółek, po uniewinnieniu kontaktując z teologiem i byłym profesorem uniwersytetu w Pradze, Janem z Kwidzyna. Zmuszona do ucieczki z Gdańska (przygodnym wozem, bez dobytku) przybyła do Kwidzyna 22 V 1391, na stałe osiadła tu we wrześniu tego roku, pół roku mieszkając w domu z jednej z mieszczek, utrzymywała się z jałmużny, następnie na podzamczu pod opieką krzyżackiej siostry.
2 V 1393 dzięki poparciu Jana z Kwidzyna i uzyskaniu zgody biskupa pomezańskiego została zamurowana w celi (z małym, zakratowanym oknem wychodzącym na ołtarz) w katedrze kwidzyńskiej, gdzie przebywała 14 miesięcy. Pochowana została 28 czerwca, początkowo w grobie ziemnym w katedrze, już 30 października tego roku zwłoki przeniesiono do kamiennego grobowca, wymurowanego ponad poziom kościelnej posadzki. Po 1525, w okresie reformacji, grobowiec zniszczono, szczątki pochowano w nieznanym miejscu, zniszczono też wszystkie dotyczące Doroty materiały przechowywane w Kwidzyniu. Po śmierci otoczona kultem, a miejsce jej zgonu w katedrze stało się miejscem pielgrzymek. Wielki mistrz Konrad von Jungingen, mimo że Dorota nawoływała do reformy zakonu krzyżackiego (a duszę wielkiego mistrza widziała w piekle), już w 1395 podjął starania o jej kanonizację, chcąc wykorzystać jej kult na potrzeby Krzyżaków.
W latach 1404–1405, powołana z polecenia papieża Innocentego VII komisja, przesłuchała w Kwidzynie 257 świadków jej życia, świętości i cudów. M.in. za jej sprawą cudów miało doznać 25 mieszkańców Gdańska (w tym żona burmistrza Petera Fürstenaua). Materiał (z przesłuchania świadków, pięć ksiąg z opisami cudów, dwie księgi traktujące o życiu i duchowości Doroty) przesłany w lutym 1406 do Rzymu zaginął. Dalsze prace przerwano po klęsce zakonu krzyżackiego w 1410 i nie wznowiono mimo starań kolejnych wielkich mistrzów i biskupów kwidzyńskich w latach 1486–1521, polskich w 1637 i Kościoła gdańskiego w 1935. Do wysiłków kanonizacyjnych powrócono w 1959; Kongregacja do Spraw Wiary 9 I 1976 oficjalnie zatwierdziła kult Doroty jako błogosławionej, patronki Polski i Niemiec; uroczystości beatyfikacyjne odbyły się w Gdańsku, Fromborku, Kwidzynie i Malborku. Jednocześnie ta sama Kongregacja 25 II 1977 orzekła, że może być czczona jako błogosławiona lub święta, w zależności od zwyczajów panujących w konkretnych diecezjach, w Niemczech i Austrii uważana jest za świętą.
Żywot Doroty znalazł się już w pierwszy pruskim druku z 1492 Jacoba Karweysse z Malborka.
Bibliografia:
Vita Dorotheae Montoviensis magistri Johannis Marienwerder, hrsg. v. Hans Westpfahl, Köln–Wien 1964.
Dorothea von Montau. Eine preußische Heilige des 14. Jahrhunderts, hrsg. v. Richard Stachnik, Münster 1976.
Mistrz Jan z Kwidzyna, Żywot Doroty z Mątów, tłum. Julian Wojtkowski, Lublin 2011.
Mistrz Jan z Kwidzyna, Siedmiolilie Doroty z Mątów (1347–1394), tłum. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2012.
Księga o świętach Mistrza Jana z Kwidzyna. Objawienia błogosławionej Doroty z Mątów, tłum. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2013.
Akta procesu kanonizacyjnego Doroty z Mątów od 1394 do 1521, tłum. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2014.
Beata Dorothea Montoviensis, Prussiae Patrona. 40 rocznica zatwierdzenia kultu bł. Doroty z Mątów Wielkich, red. Wojciech Zawadzki, Kwidzyn 2017.
