CONWENTZ HUGO WILHELM, dyrektor Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej w Gdańsku
m (Blazejsliwinski przeniósł stronę CONWENTZ HUGO WILHELM na CONWENTZ HUGO WILHELM, dyrektor Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej w Gdańsku) |
Wersja z 19:30, 8 wrz 2022
HUGO WILHELM CONWENTZ (20 I 1855 Święty Wojciech – 12 V 1922 Berlin), przyrodnik, prekursor ekologii, dyrektor Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej w Gdańsku. Pochodził z rodziny menonickiej z Dordrecht w Niderlandach, od XVII wieku osiadłej na Żuławach. W 1816 jego dziadek, Dirk, nabył gospodarstwo w Świętym Wojciechu. Syn Alberta Abrahama Wilhelma, mieszkającego w Świętym Wojciechu, następnie przy Frauengasse 28 (ul. Mariacka), właściciela firmy „Möllerschen und Kohlenhandlung” (handel opałem: drewnem i węglem) z kantorem przy Hopfengasse 91 (ul. Chmielna), oraz poślubionej mu w 1845 Augusty Dyck z domu Saalfeld. Miał sześcioro rodzeństwa, w tym pisarkę Annę (1848–1912), troje zmarło w dzieciństwie. W latach 1862–1873 uczył się w średniej szkole realnej św. Jana, studiował (stypendium Towarzystwa Pokoju) na uniwersytecie we Wrocławiu, dwa semestry w Getyndze i ponownie we Wrocławiu. Dyplom i doktorat uzyskał w 1876, pracując we wrocławskim Ogrodzie Botanicznym. Do 1879 asystent na uniwersytecie we Wrocławiu.
W 1879 powierzono mu w Gdańsku funkcję organizatora nowego Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej. Od 4 I 1880 do 1910 był jego dyrektorem (do kwietnia 1882 komisarycznym). Prowadził badania nad bursztynem ( bursztyn bałtycki), na podstawie pracy Monographie der baltischen Bernsteinbäume od 1890 profesor. Od 1881 członek Akademii Leopoldina (Halle). W 1904 opublikował głośny memoriał (cztery wydania niemieckie, przekład na język angielski) zawierający uzasadniony naukowo projekt mecenatu państwowego nad ochroną przyrody. Zainicjował akcję inwentaryzacji torfowisk i skupisk roślinnych na Pomorzu Gdańskim; doprowadził do otoczenia ich ochroną prawną, powstania rezerwatów i pomników przyrody.
W 1906 na polecenie rządowe utworzył w Gdańsku Państwowy Urząd do spraw Ochrony Pomników Przyrody w Prusach (Staatliche Stelle für Naturdenkmalpflege in Preußen), który między innymi wyznaczył rezerwaty przyrody na terenie Pomorza Wschodniego ( rezerwat Ptasi Raj). Po przeniesieniu urzędu 1 X 1910 do Berlina opuścił Gdańsk.
Od 1907 redaktor periodyków „Naturdenkmäler” i „Beiträge zur Denkmalpflege”. Prowadził w Niemczech i w innych krajach (Anglia, Rosja, Włochy, Belgia, Szwecja, Norwegia, Polska) działalność naukową i popularyzatorską (odczyty, wykłady i publikacje) na rzecz ochrony przyrody, wykłady z botaniki i bursztynu. Od 4 VIII 1919 żonaty był bezdzietnie ze Szwedką Gretę Ekelöf (1882–1933), bibliotekarką Szwedzkiej Biblioteki Narodowej w Sztokholmie. W 1922 z żoną odwiedził Gdańsk.
Zmarł nagle w wyniku komplikacji (zakażenie gronkowcem) po operacji czyraka. Po zmianach własnościowych berlińskich gruntów jego grób przeniesiono na cmentarz Südwestkirchhof w Berlinie-Stahnsdorf, gdzie został pochowany wraz z siostrą Anną; od 1952 do 2014 grób ten miał status Honorowego Grobu Miasta Berlina, po czym znalazł się pod pieczą Fundacji Historii Ochrony Przyrody z Königswinter (Nadrenia Północna-Westfalia). Dzięki zabiegom żony jego zbiory nabyła i przechowuje Biblioteka Krajowa w Linköping (Szwecja). W 1910 jego przyjaciel, szwedzki przyrodnik, geolog i badacz polarny Alfred Gabriel Nathorst (1850–1921), nazwał jego imieniem (Conwentzodden) jeden z przylądków w Van Mijenfjord na Spitzbergenie. Od 1986 Federalny Związek Pracowników Ochrony Przyrody (Bundesverband Beruflicher Naturschutz) corocznie funduje medal jego imienia („Hugo-Conwentz-Medaille“) dla osób zasłużonych w ochronie przyrody i krajobrazu. W maju 2005 w Plagefenn (Brandenburgia), pierwszym niemieckim obszarze przyrody chronionej (Naturschutzgebiet), odsłonięto poświęcony mu pamiątkowy głaz.
W 2006 z okazji 100-lecia powstania w Gdańsku Państwowego Urzędu do spraw Ochrony Pomników Przyrody w Zielonej Bramie odbyło się polsko-niemieckie sympozjum naukowe. Od 30 VIII 2011 jego imię nosi gdański tramwaj Pesa Swing 120NaG nr 1035. W 2013 w Puszczy Białowieskiej odsłonięto tablicę upamiętniającą jego zasługi. Ma także ulicę swego imienia na przedmieściu Monachium (Thalkirchen).
Bibliografia:
Hoffmann Mirosław, Hugo Conwentz (1855–1922) – w 150-lecie urodzin, w: XIV Sesja Pomorzoznawcza, red. Mirosław Fudziński i Henryk Paner, 1, 2005, s. 43-52.
Katarzyna Kwiatkowska, Hugo Conwentz – archeolog, Bursztynisko”, 31, 2008, s. 46-49.
Langowska Kinga Alina, Hugo Wilhelm Conwentz, organizator i dyrektor Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej w latach 1879–1910, w: Teraźniejszość i przeszłość. Muzealnictwo i historiografia w Gdańsku i na Pomorzu do roku 1945, red. Ewa Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2021, s. 146-160.
Momber Albert, Conwentz Hugo Wilhelm, w: Altpreussische Biographie, Bd. 1, Königsberg 1941, s. 112.
Pielińska Alicja, Hugo Wilhelm Conwentz (1855-1922) - twórca, kustosz i badacz gdańskiej kolekcji inkluzji roślinnych w bursztynie, „Bursztynisko”, 31, 2008, s. 44-46.
Szews Jerzy, Conwentz Hugo Wilhelm, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 2002 s. 54-55.
