CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA (Z ANIOŁKAMI). ZESPÓŁ PRZY GRODZISKU

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Cmentarz Garnizonowy, kaplica cmentarna wybudowana w 1892 wraz z sąsiadującym domem ogrodnika–dozorcy, w 1984 wpisana do rejestru zabytków, wyremontowana w latach 1990–1992, stan z 2016
Najstarszy zachowany nagrobek na Cmentarzu Garnizonowym, nadporucznika artylerii Johanna Friedricha Matthesa z 1832
Cmentarz Garnizonowy, krzyż na mogile jeńców francuskich, zmarłych w Gdańsku w latach 1870–1871, około 1905
Cmentarz Garnizonowy, pomnik zmarłych w Gdańsku żołnierzy, jeńców austriackich z 1866, odsłonięty 2 XII 1913
Cmentarz Garnizonowy, kwatera żołnierzy niemieckich pochodzących z Gdańska, poległych w wojnie z Francja 1870-1871
Cmentarz Garnizonowy, pomnik pamięci marynarzy krążownika SMS „Magdeburg” i z kontrtorpedowca V-26, po odsłonięciu, 1925
Cmentarz Garnizonowy, pomnik pamięci marynarzy krążownika SMS „Magdeburg” i z kontrtorpedowca V-26, stan z 2016
Cmentarz Garnizonowy, pomnik gdańskich policjantów
Cmentarz Garnizonowy, kwatera poświęcona pamięci Niemców z nieistniejących już cmentarzy gdańskich
Płyta nagrobna na cmentarzu Garnizonowym

CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA (Z ANIOŁKAMI). ZESPÓŁ PRZY GRODZISKU, przy ob. ul. Dąbrowskiego (Am Hagelsberg).

Żołnierzy rosyjskich, założony przypuszczalnie po oblężeniu Gdańska przez wojska rosyjsko-saskie w 1734. Zlikwidowany przypuszczalnie na początku XX wieku. Na jego miejscu pozostał pomnik Żołnierzy Rosyjskich z 1898. JWL

Garnizonowy (Militär-Kirchhof), wielowyznaniowy, obecnie najstarszy z zachowanych gdańskich cmentarzy. Położony na lekkim wzniesieniu opadającym ku północy, po zachodniej stronie ulicy, od północy graniczy z dawnym cmentarzem szpitala Bożego Ciała (obecnie administracyjnie jedno założenie) oraz z dawnym cmentarzem Związku Wolnoreligijnego (obecnie cmentarz-pomnik Żołnierzy Radzieckich). Powstał po wojnach napoleońskich, istnienie poświadczone od 1822, a od połowy XIX wieku pod zarządem ewangelickiego kościoła św. Elżbiety. Po wojnie prusko-austriackiej w 1866 w północno-zachodniej części powstała kwatera zmarłych w Gdańsku żołnierzy, jeńców austriackich z pomnikiem złożonym z czterech luf armatnich. Po wojnie prusko-francuskiej w latach 1870–1871 powstały kwatery i pomniki poległych żołnierzy niemieckich pochodzących z Gdańska i zmarłych w Gdańsku żołnierzy, jeńców francuskich. W latach 90. XIX wieku powiększony w kierunku północno-wschodnim.

Na przełomie XIX i XX wieku połączony z ewangelickim cmentarzem Bożego Ciała. Na styku wybudowano w latach 1897–1905 drewnianą neogotycką kaplicę i drewniany dom ogrodnika oraz założono lipową aleję wiodącą w kierunku najstarszej części cmentarza Garnizonowego. Około 1916 poszerzony na południe o kwatery żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej, rosyjskich jeńców zmarłych w Gdańsku, gdańskich policjantów. W okresie II Wolnego Miasta Gdańska cmentarz wielowyznaniowy. W latach 1940–1944 chowano tu jeńców polskich, francuskich, angielskich, czeskich, włoskich, litewskich. Po 1945 ekshumowano zwłoki jeńców francuskich (w 1967 na Wojskowy Cmentarz Francuski; Cmentarze na Siedlcach), włoskich (do Warszawy), angielskich (do Malborka). Pozostawiony jako czynny; powstały kwatery żołnierzy polskiego podziemia i poległych milicjantów. Oprócz zwykłych, dokonywano też tzw. pochówków sanitarnych, czyli zwłok znajdowanych w mieście, ofiar roku 1945 (między innymi 6 V 1947 zabitych w schronie na placu Dominikańskim), pochówków osób ubogich (miedzy innymi dzieci z Dom Dziecka) i o nieustalonej tożsamości. Zamknięty 8 IV 1961, ponownie otwarty w 1997, administrowany przez Zarząd Dróg i Zieleni. Zajmuje obszar 2,74 ha, na działce o kształcie nieregularnego wieloboku (zbliżonym do litery L). W południowo-zachodniej, najstarszej części, 3 podłużne i 2 poprzeczne aleje, przecinające się pod kątem prostym, dzielą teren na kwatery. W północnej części znajduje się brama cmentarna (przy ul. Dąbrowskiego), kaplica i dom ogrodnika, w kierunku zachodnim główna aleja z kamiennymi schodami.

Kwatery: kwatera niemiecka, poświęcona pamięci Niemców spoczywających na nieistniejących już cmentarzach gdańskich i gromadząca prochy poległych w II wojnie światowej w warunkach bojowych (chowanych np. na Wyspie Sobieszewskiej); kwatera rosyjska, poświęcona żołnierzom rosyjskim z I wojny światowej; kwatera weteranów walki o polskość, między innymi mogiły członków AK zamordowanych w więzieniu na Kurkowej ( Areszt Śledczy): sanitariuszki Danuty Siedzikówny „Inki” i sierżanta Feliksa Selmanowicza „Zagończyka”, zm. 28 VIII 1946, czynna kwatera muzułmańska (mizar, według zasad islamu usytuowany na niewielkim wzniesieniu), powstała po śmierci pierwszego imama Tatarów polskich, Ibrahima Smajkiewicza w 1953.

Pomniki: poświęcony żołnierzom, jeńcom austriackim z wojny w 1866, odsłonięty 2 XII 1913; poświęcony żołnierzom niemieckim poległym w wojnie w latach 1870–1871; poświęcony żołnierzom, jeńcom francuskim z wojny 1870–1871; żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej, poświęcony pamięci zmarłych jeńców rosyjskich, odsłonięty 22 IX 1929; pamięci 14 marynarzy krążownika SMS „Magdeburg” (kamień pamiątkowy, autorstwa Friedricha Fischera z Berlina, odsłonięty we wrześniu 1925) i 2 z kontrtorpedowca V-26 (krążownik stacjonował w Gdańsku, 26 VIII 1914 wszedł na skały u brzegu wyspy Odensholm w Zatoce Fińskiej, samowysadzony, załogę przejął kontrtorpedowiec V-26; pogrzeb poległych marynarzy 28 VIII 1914 stał się w następnych latach świętem niemieckiej marynarki wojennej – coroczne wizyty okrętów, w 1939 oficjalnie w tym celu przybył pancernik „Schleswig-Holstein”); gdańskich policjantów (mur z tablicą przedstawiającą policyjną czapkę ułożoną na gałęzi dębu i napisem: „Unsern Toten”). JWL

Bożego Ciała (Heiliger Leichnam-Kirchhof), ewangelicki, wielowyznaniowy. Założony w latach 90. XIX wieku jako cmentarz szpitala przy kościele Bożego Ciała, po wschodniej stronie cmentarza Garnizonowego. Połączony z nim w początku XX wieku. Po 1945 czynny, komunalny. Zamknięty 8 IV 1961, ponownie otwarty w 1997, obecnie czynny jako komunalny. Zajmuje powierzchnię 2,19 ha na lekkim wzniesieniu opadającym ku północy, na działce o kształcie nieregularnego wieloboku, podzielonej przecinającymi się prostopadle alejami na kwatery (3 aleje podłużne i 2 poprzeczne), z główną bramą od ul. Dąbrowskiego. Usytuowany po południowo-zachodniej stronie zbiegu obecnych ul. Dąbrowskiego i Giełguda. Od południa graniczy z dawnym cmentarzem Garnizonowym (obecnie administracyjnie jedno założenie), od zachodu – z dawnym cmentarzem Związku Wolnoreligijnego; obecnie cmentarz-pomnik Żołnierzy Radzieckich. Zachowało się niewiele nagrobków z końca XIX wieku i początku XX wieku; najstarszy nagrobek z 1898, pozostałe powstały po 1945. JWL

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania