CALOW ABRAHAM, rektor Gimnazjum Akademickiego

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Abraham Calow

ABRAHAM CALOW (Calov; Kalau; Calovius; 16 IV 1612 Morąg (Mohrungen) – 25 II 1686 Wittenberga), matematyk, filozof, przedstawiciel luterańskiej ortodoksji, pastor kościoła św. Trójcy, rektor Gimnazjum Akademickiego. Syn Petera (zm. 1631), urzędnika sądowego elektorów brandenburskich i Katheriny (zm. 30 IX 1629), córki burmistrza Morąga Georga (Daniela) Spiessa i Magdaleny von Randau.

Po ukończeniu miejskiej szkoły w Morągu uczył się w gimnazjum w Toruniu (1624) i Królewcu (Königsberg; 1625), wrócił do Morąga z powodu szalejącej dżumy. W lutym 1626 z elektorskim stypendium immatrykulował się na uniwersytecie w Królewcu, na kierunku sztuki wyzwolone, gdzie słuchał wykładów między innymi Samuela Fuchsa, Sigismunda Weiera, Lauerentiusa Wegerusa, Johanna Straußa, Alberta Linemanna i Christopha Eilarda. Od 1632 roku magister filozofii. Następnie studiował teologię, jego nauczycielami byli między innymi Johann Behm, Andreas Mylius i Celestyn Myślenta. Od września 1634 przebywał w Roztoku (Rostock), zamieszkał u Johanna Quistorpa Starszego, przez trzy lata prowadził publiczne i prywatne wykłady z filozofii i teologii. Zawierucha wojenna uniemożliwiła mu kontynuację studiów teologicznych w Jenie i Wittenberdze. W 1636 okazjonalnie przebywał w Strzałowie (Stralsund), na uniwersytecie w Gryfii (Greifswald) i w Danii. 22 VI 1637 doktoryzował się z teologii w Rostoku. Jeszcze w tym samym roku w Królewcu został adiunktem fakultetu filozofii, w 1640 objął profesurę nadzwyczajną w katedrze teologii. Brał udział w elektorskich wizytacjach w Sambii. Zyskał miano wybitnego polemisty.

W Gdańsku w latach 1643–1650 był pastorem kościoła św. Trójcy, profesorem teologii i rektorem Gimnazjum Akademickiego. W grudniu 1643 wygłosił w Gdańsku inauguracyjne przemówienie skierowane przeciwko arianom arianom. Uczestnik wspólnego zjazdu katolików z luteranami (Colloquium charitativum) w 1645 w Toruniu, gdzie jako jeden z przywódców skrzydła luterańskiego występował przeciw synkretyzmowi i wszelkim porozumieniom. Był założycielem fundacji Aerarium pauperum studiosorum. W 1650, w okresie sporów w Gdańsku między luteranami a kalwinistami, ustąpił z zajmowanych funkcji.

Od 31 VII 1650 – z poparciem dworskiego kaznodziei Jacoba Wellera – profesor fakultetu teologii na uniwersytecie w Wittenberdze, gdzie aż 19 razy piastował godność dziekana fakultetu teologicznego. Od listopada 1650 roku był też członkiem wittenberskiego Konsystorium i kaznodzieją zastępującym starzejącego się Paula Röbera, pastora miejskiego kościoła. Po śmierci Paula Röbera (18 III 1651) wybrany w 1652 w jego miejsce i mianowany przez księcia elektora saskiego Johanna Georga II Wettyna generalnym superintendentem Saksonii.

Pozostając już do końca życia w Wittenberdze, zajął się wyłącznie sporami teologicznymi i publikacjami, w których polemizował z katolikami, kalwinistami i socynianami (arianie), a szczególnie z synkretystami, zwłaszcza z ich czołowym przedstawicielem, Georgiem Calixtem (z którym pozostawał wsporze od czasu toruńskiego Colloqium charitativum (1645)). Wdał się w ostry spór z nadwornym kaznodzieją w Królewcu, Christianem Dreierem, w konsekwencji którego elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm 27 VIII 1662 wydał edykt zakazujący brandenburskim studentom kształcenia się na fakultetach filozofii i teologii uniwersytetu w Wittenberdze. Jego polemiczny charakter doprowadził do poróżnienia się i z własnym księciem, elektorem saskim Johannem Georgiem II, bez zgody którego opublikował dzieło Historia Syncretismi (1682).

Autor prac z zakresu teologii, między innymi Metaphysica divina (1640), Scripta philosophica (1673), Theologia apostolicus Romana (1648) i głównego dogmatycznego, niedokończonego, dwunastotomowego dzieła Systema locorum theologicorum (1655-1677). Bardzo ceniona była Biblia Lutra z jego komentarzami (Heilige Bibel nach Herrn Martini Lutheri Dolmetschung und mit Anführung von Lutheri deutschen und verdeutschen Schriften abgefasst, 1682), zwana Biblią Calova.

Był sześciokrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa, zawartego w listopadzie 1637 z Barbarą (zm. 1639 w Królewcu), najstarszą córką elektorskiego radcy Christopha Martiniego i jego żony Judith Schultze, miał jedną córkę, Annę Catharinę (9 III 1639 Królewiec – 22 III 1667 Wittenberga), zamężną 2 VI 1657 z Johannem Deutschmannem.

Drugie małżeństwo zawarł w Królewcu 20 VII 1640 z Reginą (23 III 1614 Królewiec – 30 V 1658 Wittenberga, na suchoty), córką elektorskiego radcy w Królewcu i byłego burmistrza Knipawy (Kneiphof) Michaela Friese (zm. 1651) i Barbary von Müllheim (zm. 1640). Z tego związku znane są dzieci: Abraham (Królewiec – 26 III 1662 Wittenberga); Regina (29 VI 1643 Królewiec – 7 I 1664 Wittenberga), zamężna 1633 z prawnikiem Wilhelmem Leyserem II; Anna Maria (ur. w Gdańsku, żyła 12 tygodni); syn NN (ur. w Gdańsku, zmarł przy urodzeniu); Michael (ur. w Gdańsku, żył cztery tygodnie); Dorothea (1650 Gdańsk – 27 VIII 1651 Wittenberga); Christian Michael (13 XI 1652 Wittenberga – 25 XII 1652 Wittenberga) oraz Johann Fabian (4 III 1655 Wittenberga – 21 III 1655 Wittenberga).

Trzecia jego żoną była od 7 VI 1659 Dorothea Elisabeth (zm. 26 III 1662 Wittenberga), córka teologa Johanna Hülsemanna i Sophii Barwasser. Małżeństwo pozostało bezdzietne.

2 VI 1663 poślubił Coscilię (zm. 3 IX 1663 Wittenberga), córkę lipskiego prawnika Enocha Heylanda i Magarethe, córki Polykarpa Leysera Starszego. Z tego małżeństwa dochował się syna, Abrahama Calova II (1663 Wittenberga – 1684 Gießen).

Piąte małżeństwo zawarł 13 XI 1666 z Cathariną Elisabeth (zm. 4 III 1684 Drezno (Dresden)), córką saskiego lekarza dworskiego Johanna Nestera i Marii Schröder. Mieli trójkę dzieci: Annę Sophię (26 VIII 1667 Wittenberga – 21 XI 1667 Wittenberga), Johannę Elisabeth (13 III 1669 Wittenberga – 23 IV 1669 Wittenberga) oraz Johanna Georga (19 VII 1670 Wittenberga – 19 XI 1670 Wittenberga).

Szóste małżeństwo zawarł 3 IX 1684 z Johanną Dorotheą, córką teologa Johanna Andreasa Quenstedta i Anny Sabiny Scharf. Małżenstwo pozostało bezdzietne.

Zmarł osłabiony atakiem apopleksji, w kościele w Wittenberdze wzniesiono mu epitafium. JANSZ







Bibliografia:
Gaß Wilhelm, Calov Abraham, w: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 3, Leipzig 1876.
Kunze, Calovius (Kalau) Abraham, w: Realencyklopädie für protestantische Theologie und Kirche, Bd. 3, Leipzig 1897.
Mokrzecki Lech, Calovius Abraham, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1993.
Schüssler Hermann, Calov Abraham, w: Neue Deutsche Biographie, Bd. 3, Berlin 1957.
Wallmann Johannes, Calov Abraham, w: Theologische Realenzyklopädie, Bd 7, Berlin-New York 1981.
Wallmann Johannes, Abraham Calov – theologischer Widerpart der Religionspolitik des großen Kurfürsten, w: 700 Jahre Wittenberg. Stadt, Universität, Reformation, Weimar 1995.

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania