AFANASJEW JERZY, reżyser, poeta, pisarz
| < Poprzednie | Następne > |
JERZY AFANASJEW (11 IX 1932 Nowa Wilejka, Wileńszczyzna – 26 IX 1991 Sopot), reżyser, poeta, pisarz, aktor, kronikarz „sezonu kolorowych chmur” (studenckich dokonań artystycznych lat 50. i 60. XX wieku w Gdańsku). Syn Jerzego (zm. 1940), inżyniera kolejowego i Ireny z domu Bolińskiej (zm. 1944). Ochrzczony w obrządku prawosławnym, po kilku lat przechrzczony w obrządku katolickim. W 1938 zamieszkał z matką (odeszła od męża) w Łomży, podczas okupacji w Warszawie. Po wojnie, od 1945, i Liceum im. Władysława Jagiełły mieszkał u krewnych w Płocku, uczęszczał do Gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego. Od października 1947 do lipca 1948 przebywał dla poratowania zdrowia u wuja Koki Bulajewa w Bazylei (Szwajcaria). Krótko (październik 1947 – lipiec 1948) przebywał dla poratowania zdrowia u wuja Koki Bulajewa w Bazylei (Szwajcaria), po powrocie do Polski zamieszkał w Białymstoku u dawnego partnera matki, Józefa Siawciłło. Uczęszczał do miejscowego liceum i technikum budowlanego. Po maturze w 1952 przez rok pracował w Poznaniu jako technik budowlany.
Od 1953 mieszkał w Sopocie. Do 1957 studiował budownictwo, następnie architekturę na Politechnice Gdańskiej, studia z architektury dokończył w latach 1958–1961 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Ukończył też studia na Wydziale Reżyserii Filmowej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi (1966, dyplom 1974). Był członkiem redakcji studenckich pism „Kontrasty” (1956), „Uwaga” (1957), w latach 1961–1963 prowadził dział prozy i kultury w miesięczniku „Litery”.
Był – między innymi ze Zbigniewem Cybulskim, Bogumiłem Kobielą i Jackiem Fedorowiczem – animatorem artystycznych działań studenckich w Gdańsku na przełomie lat 50. i 60. XX wieku: współtworzył teatr Bim-Bom (1954–1959, aktor, reżyser, kierownik artystyczny), był też członkiem literacko-artystycznej grupy studenckiej Szkoła Grafomanów i od 1959 Gdańskiej Grupy Młodych. Z żoną, Aliną Afanasjew, szwagrem Ryszardem Ronczewskim, Józefem Fuksiem i Januszem Hajdunem prowadził od stycznia 1959 teatr Cyrk Rodziny Afanasjeff (premiery: Tralabomba, 1959; Białe zwierzęta, 1960; Komedia masek, 1961; Dobry wieczór, błaźnie, 1962). W 1960 zrealizował w konwencji tego teatru film Białe zwierzęta (emisja w TVP – 1962).
Jako poeta zadebiutował w 1955 na łamach „Po prostu”, pierwszy tomik poezji (Księżycowy pierścień) ukazał się w 1959, w tym samym roku wydał zbiór opowiadań (Mucha i anioł). Kierował działem poezji w miesięczniku „Litery” (1962–1964). Jako reżyser teatralny zadebiutował w roku 1964 (Indyk Stanisława Mrożka, Teatr Nowy w Łodzi), w filmie fabularnym – w 1970 (Prom), zrealizował także kilka filmów krótkometrażowych (między innymi Żelazne kwiaty, 1960; Getto ciszy, 1964); był autorem scenariuszy filmowych (w tym Wesoły mężczyzna, 1960; Generał mucha, 1961; Pan Trąba, 1963; Mundur, 1965; Sprzedawca fantazji, 1968). W latach 1966–1969 pracował jako reżyser w Zespole Filmowym KADR, 1969–1970 w TVP w Warszawie, 1970–1971 w Zespole Filmowym PLAN, a od 1972 przez 10 lat pełnił funkcję reżysera Ośrodka Telewizyjnego w Gdańsku (zrealizował ponad 30 spektakli, między innymi Zdarzenia, 1965; Gramofon wspomnień, 1968; Jenny, 1973; Człowiek na warcie, 1973; Młyn na wzgórzu, 1977; Proces Alberta Forstera, 1980; Mała Rogue, 1987).
Od 1957 był członkiem Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS), w latach 1960–1983 Związku Literatów Polskich (ZLP) (w oddziale gdański od 1 II 1967), należał do Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF), a w okresie 1979–1982 do Związku Artystów Scen Polskich (ZASP), Pen Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Duńskich. Od 1969 do grudnia 1981 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w 1973-1979 był członkiem Komisji Kultury Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku. Od 1977 do 1979 radny Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. W 1980 zaangażował się w działania na rzecz Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, między innymi z żoną Aliną uczestniczył w pracach Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni. Od 1981 na rencie.
Autor ponad 30 książek (między innymi Gałązka światła, 1962; Sezon kolorowych chmur, 1968; Okna Zbyszka Cybulskiego, 1970; Poczta Afanasjewa, 1979; Lustro porosłe mchem, 1985; Nocne Polaków rozmowy, 1992), kilku dramatów (na przykład Olaf Grubasow, 1964; Łóżko, 1967; Pancernik Potiomkin – współautor libretta, 1967; Groch z kapustą, 1971). Jego twórczość, w szczególności zbiory opowiadań, nacechowana jest surrealizmem i bajkowością. Wykorzystywał elementy groteski, absurdu i fantastyki. Występują tu nieistniejące światy, ale i postacie – kreślone zwykle w sposób przerysowany – są obdarzane zazwyczaj dziwacznymi imionami (Jakiś Którędy, Abraham Ssak czy Jowesz Jowel) i takimi też przygodami. Atmosfera groteski tej prozy współgra z jej lirycznym i nierzadko pesymistycznym przesłaniem.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1980), odznakami „Za Zasługi dla Gdańska” (1962), „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1967). Zasłużony Działacz Kultury (1973).
Od 1958 żonaty z Aliną z domu Ronczewską, ojciec Jerzego (ur. 1 V 1967). Pochowany na Cmentarzu Katolicki w Sopocie.
