ŁAGANOWSKI STEPHANI JAN, nauczyciel języka polskiego w Gimnazjum Akademickim
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | '''STEPHANI JAN ŁAGANOWSKI''' (28 VIII 1625 Silnica, częstochowskie – 1694 Gdańsk), szlachcic herbu Nowina, nauczyciel języka polskiego. Syn Mikołaja z Łaganowa koło Proszowic i Anny z Kurowskich. Początkowo ksiądz katolicki, był przeorem i administratorem cysterskiego opactwa w Szczyrzycu, od 1652 notariuszem apostolskim. W 1666 przeszedł na luteranizm (używał | + | '''STEPHANI JAN ŁAGANOWSKI''' (28 VIII 1625 Silnica, częstochowskie – 1694 Gdańsk), szlachcic herbu Nowina, nauczyciel języka polskiego. Syn Mikołaja z Łaganowa koło Proszowic i Anny z Kurowskich. Początkowo ksiądz katolicki, był przeorem i administratorem cysterskiego opactwa w Szczyrzycu, od 1652 notariuszem apostolskim, proboszczem w Ludzimierzu. W 1666 przeszedł w Królewcu na luteranizm, uczyniwszy na konsystorzu sambijskim (królewieckim) publiczne odwołanie wcześniejszego wyznania. Od tego momentu używał też urobionego od imienia nazwiska Stephani. W 1668 był polskim pastorem w Pasymie koło Szczytna. Po roku, atakowany przez polskich duchownych katolickich z Warmii, zrezygnował z urzędu i wyjechał Uppsali, następnie do Rygi, gdzie w latach 1670–1672 uczył języka polskiego. Od 1672 studiował w Niemczech na protestanckich uniwersytetach, od 1675 nauczyciel języka polskiego na Pomorzu Zachodnim w majątku Puttkamerów.<br/><br/> |
| − | W Gdańsku od września 1678, od 6 października tego roku do 1690 lektor języka polskiego w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]] i zastępca kaznodziei polskiego w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele/kaplicy św. Anny]]. Początkowo uczył także prywatnie, w styczniu 1679 – za zachętą władzy Gimnazjum by nauczał "polskiego języka i mowy" – otworzył w swoim mieszkaniu dostępną dla wszystkich Szkołę Polską. Dla uczniów opracował rozmówki polsko-niemieckie ''Colloquia'' (1676) i zbiór wzorów listów polskich ''Epistolographia Polonica'' (1680). Autor łacińskich i polskich wierszy okolicznościowych, w których rozwijał motywy bożonarodzeniowe, noworoczne i pochwalne (między innymi na cześć nowo obranych burmistrzów [[KRUMHAUSEN GABRIEL | Gabriela Krumhausena]] (1685) i [[FERBER CONSTANTIN (III) | Constantina Ferbera]] (1697)). Do utworów tego typu należała ''Muza polska'' (wydana w 1686), opiewająca sukcesy militarne i mądrość króla Jana III Sobieskiego.<br/><br/> | + | W Gdańsku od września 1678, od 6 października tego roku do 1690 lektor języka polskiego w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]] i zastępca kaznodziei polskiego w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele/kaplicy św. Anny]]. W latach 1678–1679 uczył tylko w klasach wyższych, w niższych nauczał Jakub Praetorius, po jego odejściu uczył już wszystkie klasy. Początkowo uczył także prywatnie, w styczniu 1679 – za zachętą władzy Gimnazjum by nauczał "polskiego języka i mowy" – otworzył w swoim mieszkaniu dostępną dla wszystkich Szkołę Polską. Uczyli się u niego języka polskiego i wygłaszali jako uczniowie w tym języku publiczne mowy między innymi późniejsi burmistrzowie gdańscy [[BENTZMANN GOTTFRIED | Gottfried Bentzmann]] i [[BAUER KARL ERNST | Karl Ernst Bauer]]. Dla uczniów opracował rozmówki polsko-niemieckie ''Colloquia'' (1676) i zbiór wzorów listów polskich ''Epistolographia Polonica'' (1680). Autor łacińskich i polskich wierszy okolicznościowych, w których rozwijał motywy bożonarodzeniowe, noworoczne i pochwalne (między innymi na cześć nowo obranych burmistrzów [[KRUMHAUSEN GABRIEL | Gabriela Krumhausena]] (1685) i [[FERBER CONSTANTIN (III) | Constantina Ferbera]] (1697)). Do utworów tego typu należała ''Muza polska'' (wydana w 1686), opiewająca sukcesy militarne i mądrość króla Jana III Sobieskiego.<br/><br/> |
| − | Od 1690 sparaliżowany, zamieszkał wraz z żoną w gdańskim [[SZPITAL ŚW. DUCHA | szpitalu św. Ducha]]. {{author: EK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | + | Ze względu na niewystarczające pobory jakie otrzymywał jako lektor (trzykrotnie niższe niż profesorowie), w 1682 i 1683 zwracał się władz miasta z prośbą o wypłatę zasiłku, w 1682 otrzymał także zwolnienie z opłaty za mieszkanie. Od 1690 sparaliżowany, w nastepnych dwóch latach ponownie prosił o wypłatę zasiłku, zamieszkał wraz z poślubioną jeszcze w Rydze żoną w gdańskim [[SZPITAL ŚW. DUCHA | szpitalu św. Ducha]]. {{author: EK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> |
'''Bibliografia''':<br/> | '''Bibliografia''':<br/> | ||
Kotarski Edmund, ''Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku'', Gdańsk 1993 (przez indeks).<br/> | Kotarski Edmund, ''Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku'', Gdańsk 1993 (przez indeks).<br/> | ||
Nowak Zbigniew, ''Łaganowski Jan'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 97-98. | Nowak Zbigniew, ''Łaganowski Jan'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 97-98. | ||
| + | Pniewski Władysław, ''Język polski w dawnych szkołach gdańskich'', Gdańsk 1938, s. 110-117. <br/> | ||
Wersja z 20:35, 6 lip 2022
STEPHANI JAN ŁAGANOWSKI (28 VIII 1625 Silnica, częstochowskie – 1694 Gdańsk), szlachcic herbu Nowina, nauczyciel języka polskiego. Syn Mikołaja z Łaganowa koło Proszowic i Anny z Kurowskich. Początkowo ksiądz katolicki, był przeorem i administratorem cysterskiego opactwa w Szczyrzycu, od 1652 notariuszem apostolskim, proboszczem w Ludzimierzu. W 1666 przeszedł w Królewcu na luteranizm, uczyniwszy na konsystorzu sambijskim (królewieckim) publiczne odwołanie wcześniejszego wyznania. Od tego momentu używał też urobionego od imienia nazwiska Stephani. W 1668 był polskim pastorem w Pasymie koło Szczytna. Po roku, atakowany przez polskich duchownych katolickich z Warmii, zrezygnował z urzędu i wyjechał Uppsali, następnie do Rygi, gdzie w latach 1670–1672 uczył języka polskiego. Od 1672 studiował w Niemczech na protestanckich uniwersytetach, od 1675 nauczyciel języka polskiego na Pomorzu Zachodnim w majątku Puttkamerów.
W Gdańsku od września 1678, od 6 października tego roku do 1690 lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim i zastępca kaznodziei polskiego w kościele/kaplicy św. Anny. W latach 1678–1679 uczył tylko w klasach wyższych, w niższych nauczał Jakub Praetorius, po jego odejściu uczył już wszystkie klasy. Początkowo uczył także prywatnie, w styczniu 1679 – za zachętą władzy Gimnazjum by nauczał "polskiego języka i mowy" – otworzył w swoim mieszkaniu dostępną dla wszystkich Szkołę Polską. Uczyli się u niego języka polskiego i wygłaszali jako uczniowie w tym języku publiczne mowy między innymi późniejsi burmistrzowie gdańscy Gottfried Bentzmann i Karl Ernst Bauer. Dla uczniów opracował rozmówki polsko-niemieckie Colloquia (1676) i zbiór wzorów listów polskich Epistolographia Polonica (1680). Autor łacińskich i polskich wierszy okolicznościowych, w których rozwijał motywy bożonarodzeniowe, noworoczne i pochwalne (między innymi na cześć nowo obranych burmistrzów Gabriela Krumhausena (1685) i Constantina Ferbera (1697)). Do utworów tego typu należała Muza polska (wydana w 1686), opiewająca sukcesy militarne i mądrość króla Jana III Sobieskiego.
Ze względu na niewystarczające pobory jakie otrzymywał jako lektor (trzykrotnie niższe niż profesorowie), w 1682 i 1683 zwracał się władz miasta z prośbą o wypłatę zasiłku, w 1682 otrzymał także zwolnienie z opłaty za mieszkanie. Od 1690 sparaliżowany, w nastepnych dwóch latach ponownie prosił o wypłatę zasiłku, zamieszkał wraz z poślubioną jeszcze w Rydze żoną w gdańskim szpitalu św. Ducha.
Bibliografia:
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993 (przez indeks).
Nowak Zbigniew, Łaganowski Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 97-98.
Pniewski Władysław, Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938, s. 110-117.
