Budynek biurowy Centromoru przy ul. Okopowej, lata 70. XX wieku
CENTROMOR, powołany 1950 przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego jako Centrala Morska Importowo-Eksportowa – Przedsiębiorstwo Państwowe. Wyodrębniona do obsługi eksportu produkcji rozwijanego przemysłu stoczn. Początkowo z siedzibą w Warszawie. Oprócz eksportu statków miała importować jednostki pływające, dokonywać obrotu urządzeniami stoczn. i okrętowymi, sprzętem do badań z zakresu okrętownictwa i urządzeniami hydrograficzno-nawigacyjnymi. W 1953 utworzono w Gd. delegaturę do nadzoru nad statkami budowanymi na eksport, współdziałania przy ich przekazywaniu i prowadzenia spraw gwarancyjnych. W 1954, decyzją Ministra Handlu Zagranicznego, przemianowana na Centralę Morską Importowo-Eksportową „Centromor”. Do czasu utworzenia filii w Szczecinie w 1955 delegatura w Gd. reprezentowała warsz. centralę wobec q Stoczni Gd., Stoczni Gdyńskiej, Stoczni Szczecińskiej, przedstawicielstwa handl. ZSRR w Gd. i przedstawicieli armatorów pol. Następnie zakres kompetencji oddziału gd. został zawężony do stoczni Gd. i Gdyni. Eksport statków produkowanych w pol. stoczniach od 1955 do krajów kapitalistycznych zapewniał dopływ dewiz, a Polska stała się jednym z ważniejszych eksporterów statków na świecie. W całej produkcji okrętowej blisko 80% udziału miały stocznie Wybrzeża Gd. W 1966 C. przeniesiono z Warszawy do Gd., w stolicy pozostawiono filię centrali. W następstwie tego Gd. stał się siedzibą przedsięb. handl. o dużej wysokości obrotów. Reorganizacją 1970 podporządkowano C. Zjednoczeniu Przemysłu Okrętowego. Obszerny zakres działań handl., prowadzonych również dla Ministerstwa Żeglugi, spowodował 1970 wyodrębnienie z C. Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego „Navimor”, które decyzją Ministra Żeglugi podporządkowano Zjednoczeniu Morskich Stoczni Remontowych. Nowa centrala handl. przejęła eksport i import usług remontowych i modernizacji statków; obrotu statkami do 40 m dł. oraz jednostkami sportowymi. W 1982, wobec trudności gosp. i prób reform gosp., C. przekształcono w sp. akc., z 51-procentowym udziałem Skarbu Państwa. Pozostałymi udziałowcami było 35 przedsięb. (stocznie produkcyjne i zakłady z nimi kooperujące). Od 1981 zmniejszała się liczba eksportowanych statków, a zachodzące przemiany gosp. powodowały trudności w funkcjonowaniu stoczni. Pogłębiło je rozwiązanie RWPG i przyjęcie rozliczeń z odbiorcami ros. na zasadach wolnodewizowych. Stocznie, szukając wyjścia z rysującego się kryzysu, dążyły do poprawy sytuacji przez bezpośrednie zawieranie umów z armatorami. Spowodowało to zmniejszenie udziału C. w sprze- daży statków. W 1991 firma wyeksportowała 11 statków, 1994 już tylko 4 (podczas gdy stocznie dostarczyły kontrahentom 24 statki).
W 1996 C. rozpoczął reorganizację i prywatyzację, tworząc Biuro Statków, Biuro Urządzeń Przemysłowych, Biuro Usług, Biuro Spedycji i Transportu Międzynarodowego oraz – w celu rozszerzania profilu działalności – Biuro Centrum Handlowe – Euromarket w Gdyni. Od schyłku 1997 C. bezskutecznie dążył do nabycia większego pakietu akcji q Stoczni Północnej. Kolejnym etapem przekształceń było otwarcie w 2000 nowego budynku siedziby firmy, Centrum Biznesu. Centromor współpracował nadal z odbiorcami zagranicznymi, dostarczając m.in. w pełni wyposażone nadbudówki do statków, produkowane w funkcjonującej na terenie Stoczni Gd. spółce Cenal, w której miał większość akcji, kadłuby, statki typu q ro-ro oraz zbiornikowce. W 2001 spółkę CENAL postawiono w stan upadłości. Pod koniec 1. dekady XXI w. Centromor SA, jako firma holdingowa, miał udziały w stoczni Centromost sp. z o.o. w Płocku i oprócz tradycyjnego eksportu statków, wyposażenia okrętowego, kadłubów, konstrukcji stalowych i importu urządzeń przem. prowadził wynajem powierzchni we własnych obiektach oraz przewozy towarów posiadanym transportem samochodowym.
JL
