POMNIK ŻOŁNIERZY ROSYJSKICH Z I WOJNY ŚWIATOWEJ (Cmentarz Garnizonowy)
| < Poprzednie | Następne > |
POMNIK ŻOŁNIERZY ROSYJSKICH Z I WOJNY ŚWIATOWEJ, na Cmentarzu Garnizonowym. Pomnik z szarego kamienia w formie wysokiej stelli, zwieńczony prawosławnym krzyżem, z napisem w języku rosyjskim „Русскимъ Воинамъ въ плћну скончавшимся 1914–1918. Вћчная Память” („Żołnierzom rosyjskim zmarłym w niewoli 1914–1918. Wieczna pamięć”), wystawiony ku czci rosyjskich żołnierzy zmarłych podczas I wojny światowej w obozach jenieckich, między innymi w obozie w Troylu (Gdańsk- Przeróbka).
Od zakończenia I wojny światowej w środowiskach tzw. "białych" emigrantów rosyjskich działających na terenie II Wolnego Miasta (WMG) dyskutowany był pomysł upamiętnienia zmarłych jeńców. W 1928 ukonstytuował się komitet budowy pomnika pod patronatem największej w Gdańsku organizacji kolonii rosyjskiej w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), Związku Wzajemnej Pomocy byłych Obywateli Rosyjskich. Podjął on starania o uzyskanie zgody na budowę pomnika na Cmentarzu Garnizonowym i przystąpił do zbierania środków na ten cel. 14 VII 1929 przedłożono Wydziałowi Spraw Wewnętrznych Senatu WMG projekt pomnika wykonany przez A. I. Fundta, Rosjanina z pochodzenia, studenta Technische Hochschule Danzig. 12 sierpnia tego roku wmurowano akt fundacyjny, a 22 września dokonano odsłonięcia wykonanego przez firmę kamieniarską „Bruno Klatt” pomnika.
Przeciwko umieszczeniu na pomniku godła carskiej Rosji — dwugłowego orła – zaprotestował konsul radziecki w Gdańsku Ignatij Pietrowicz Kalina. Wywołało to długotrwały spór w środowisku Rosjan zamieszkujących w WMG, usunęły one carski herb na własny koszt, żądając od komitetu budowy pomnika ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy jego wykończenia. W kwietniu 1933 przewodniczący komitetu przedstawił do zatwierdzenia projekt nowego emblematu, odznaczenia wojskowego Krzyża św. Jerzego, po umieszczeniu którego pomnik ponownie odsłonięto 21 X 1933. To z kolei wywołało protest byłych carskich oficerów, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Kawalerów Krzyża św. Jerzego, którzy uznali za niestosowne umieszczanie tak wysokiego odznaczenia bojowego dla upamiętnienia „zwykłych” jeńców. Po kolejnych dwóch latach sporów o godło, doszedł jeszcze jeden powód kontrowersji – treść pierwotnego napisu umieszczonego na pomniku: „Rosjanom, ofiarom wojny 1914—1918 — bojownikom za Ojczyznę — wieczysta pamięć”. We wrześniu 1935, po burzliwej dyskusji zdjęto z pomnika Krzyż św. Jerzego i zmieniono napis. Próby wykończenia pomnika podejmowane były w późniejszych latach przez osoby prywatne, prac tych nigdy nie ukończono.
Bibliografia:
Krüger Anna, Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku, Gdańsk 2016, s. 13-14.
Romanow Andrzej, Zapomniany pomnik i jego historia, „Litery”, nr 1, 1971, s. 30.
Romanow Andrzej, W cieniu zapomnienia — historia gdańskiego pomnika sprzed 1945, w: tegoż, Gdańsk zapomniany. Szkice z dziejów miasta 1914—1939, Gdańsk 2000, s. 118-126.
