JEZIORO ZASPA
| < Poprzednie | Następne > |
JEZIORO ZASPA (lacum qui Saspa dicitur 1238,Zaspa 1283, Sasper See, niekiedy błędnie przypisuje się jako pierwotną nazwę: Brzeźno), w q Letnicy, między ul. Marynarki Polskiej a Starowiejską i Letnicką. Nazwa od piaskowych wydm nadmorskich (zaspa piaszczysta), ob. ok. 750 m od brzegu Zatoki Gd. Jezioro przyujściowe q Wisły; jej starorzecze lub pozostałość po dawnym zalewie między wzgórzami morenowymi a pasem wydm nadmorskich. W 1238 nadane przez księcia q Świętopełka q cystersom oliwskim wraz z prawem połowu ryb. Przed 1245 cystersi zbudowali nad nim stację rybacką do połowu śledzi. Na płn.-zach. brzegu wybudowano domek klasztornego nadzorcy jeziora (tzw. mistrza rybackiego), do którego prowadziła droga nazwana Fischmeisterweg (ul. Wyzwolenia). Własnością cystersów pozostawało do czasów sekularyzacji ich majątków ziemskich po i rozbiorze Polski. Połączone z Wisłą zmieniającymi się (szerokością i ilością) odpływami, z zawsze najszerszym, nast. zwężającym się i istniejącym jako jedyny od przeł. XVIII/XIX w. do lat 50. XX w. odpływem przy ob. ul. Starowiślnej (okolice na płd. od przystani promu Nowy Port – Wisłoujście): q Gardzielą. Słynęło jako miejsce łowów na kaczki. W czerwcu 1807 przebywający w q Nowym Porcie cesarz Napoleon planował urządzić na nim wojenny port zimowy. Podobny projekt rozważał później także rząd prus.
Kształt jeziora ulegał zmianom. Do pocz. XVII w. zarósł obszar płn.-wsch. (1652 część zw. q Redewką oraz na płn. mniejsze jezioro zw. Morass), do poł. XVIII w. obszar od płn. i zach. 13 IV 1829 podczas powodzi (największej w hist. dziejach Gd.) Wisła przelała się przez jezioro, żłobiąc nowe, szerokie na kilkaset metrów i głębokie na blisko 5 m tzw. efemeryczne ujście Wisły, którego ślady widoczne były jeszcze na mapach z końca XIX w. Przecięte wówczas 2 wyspami w części środkowej, na pocz. XX w. dzieliło się już na 2 części. Brzegi, porośnięte gęstą trzciną, były na ogół niedostępnymi trzęsawiskami. Na jego powierzchni rosły lilie wodne, a pobliskie podmokłe łąki stanowiły siedlisko wielu gatunków ptactwa wodnego. W 1945 proponowano nazwę Letniewski Staw, ew. Jezioro Zaspowe, 1948 zatwierdzono nazwę Zaspa. Po 1945 zasypywane stopniowo gruzami ze zniszczonego Gd., od lat 80. XX w. popiołami dymnicowymi z elektrociepłowni w q Młyniskach (na 7 m), co doprowadziło do całkowitego zaniku jeziora na pocz. XXI w.
