EPIDEMIE
| < Poprzednie | Następne > |
EPIDEMIE, masowe zachorowania na jedną jednostkę chorobową wywołaną czynnikiem zakaźnym. W Gdańsku sprzyjały im: duża fluktuacja ludności, portowy charakter miasta, złe warunki socjalno-bytowe, nieznajomość zasad higieny oraz brak wiedzy na temat epidemiologii, patofizjologii, profilaktyki i leczenia chorób zakaźnych. Do chorób najczęściej wywołujących epidemie należały: dżuma (rozpoznanie nadużywane), ospa, tyfus, czerwonka, cholera. Bliżej nieokreśloną chorobą była tzw. potnica angielska (1529).
W roku 1533 funkcjonował w Gdańsku Pockenarzt, czyli lekarz leczący ospę, prawdopodobnie pracujący w Lazarecie przy Bramie Oliwskiej. Rada Miejska zatrudniała do opieki nad chorymi także czeladników chirurgii oraz łaziebników. W 1639 utworzono stanowisko lekarza miejskiego do spraw epidemii, jednak na przykład w 1709 zatrudniony był przez miasto tylko czeladnik chirurgii i cyrulik chorób zakaźnych (Pestbarbier).
Podstawowym środkiem zapobiegawczym była izolacja chorych i ucieczka z obszaru epidemiologicznego, ponadto aromaterapia (ocet, olejki wonne, tytoń), amulety (kamienie szlachetne lub półszlachetne, róg jednorożca, metale), środki czyszczące ciało (lewatywy, emetyki, upusty krwi), zioła, krew bydlęca, osobista czystość, specjalny ubiór. Rozszerzaniu się epidemii próbowano zaradzić metodami administracyjnymi (kordony sanitarne wokół miasta, zakaz ślubów, nakazy oznaczania domów zarażonych i niszczenia rzeczy osobistych zmarłych, zakaz handlu dobytkiem zmarłych). W 1709 roku zorganizowano pierwszy pełny nadzór sanitarny.
Szacunkowe dane dotyczące liczby zgonów na epidemie niekiedy budzą wątpliwości, niemniej spadek zaludnienia sięgał czasem 50% (na przykład w latach 1549 i 1709). Pierwsza próba dokładniejszej oceny strat datowana jest na rok 1514, jednak pewne dane pochodzą dopiero z 1709. Ostatnia obarczona dużą śmiertelnością (aczkolwiek nieoszacowaną) epidemia tyfusu w Gdańsku odnotowana została latem roku 1945 ( epidemia 1945–1946), w związku z katastrofalną sytuacją sanitarną miasta, będącą efektem działań wojennych.
Zob. też epidemie średniowieczne, epidemie nowożytne, epidemie 1801–1945.
