JERZY AFANASJEW (11 IX 1932 Nowa Wilejka, Wileńszczyzna – 26 IX 1991 Sopot), reżyser, poeta, pisarz, aktor, kronikarz „sezonu kolorowych chmur” (studenckich dokonań artyst. lat 50. i 60. XX w. w Gd.). Do 1938 mieszkał w Wilnie, nast. w Warszawie. W 1947–48 studiował architekturę w Kunstgewerbeschule w Bazylei (Szwajcaria), po powrocie do Polski uczył się w Białymstoku, pracował w Poznaniu. Od 1953 zamieszkał w Sopocie. Do 1957 studiował na Wydz. Architektury PG, 1958–61 w PWSSP ( ASP). Był m.in. ze Zbigniewem Cybulskim, Bogumiłem Kobielą i Jackiem Fedorowiczem animatorem artyst. działań studenckich w Gd. na przeł. lat 50. i 60. XX w.: współtworzył teatr Bim-Bom (1954–59, aktor, reż., kier. artyst.), teatrzyk Co To. Z żoną, Aliną Afanasjew, prowadził teatr Cyrk Rodziny Afanasjeff (premiery:
Tralabomba, 1959;
Białe zwierzęta, 1960;
Komedia masek, 1961;
Dobry wieczór, błaźnie, 1962). W 1960 zrealizował w konwencji tego teatru film
Białe zwierzęta (emisja w TVP – 1962). Jako poeta zadebiutował 1955 na łamach „Po prostu”, pierwszy tomik poezji (
Księżycowy pierścień) ukazał się 1959, w tym samym roku wydał zbiór opowiadań (
Mucha i anioł). Kierował działem poezji w miesięczniku „Litery” (1962–64). W 1966 ukończył studia na Wydz. Reżyserii PWSTiF w Łodzi. Jako reż. teatr. zadebiutował 1964 (
Indyk Stanisława Mrożka, Teatr Nowy w Łodzi), w filmie fabularnym – 1970 (
Prom), zrealizował także kilka filmów krótkometrażowych (m.in.
Żelazne kwiaty, 1960;
Getto ciszy, 1964); był autorem scenariuszy filmowych (m.in.
Wesoły mężczyzna, 1960;
Generał mucha, 1961;
Pan Trąba, 1963;
Mundur, 1965;
Sprzedawca fantazji, 1968). W 1966–69 pracował jako reż. w Zespole Filmowym KADR, 1969–70 w TVP w Warszawie, 1970–71 w Zespole Filmowym PLAN, a od 1972 przez 10 lat pełnił funkcję reż. Ośrodka Telewizyjnego w Gd. (zrealizował ponad 30 spektakli, m.in.
Zdarzenia, 1965;
Gramofon wspomnień, 1968;
Jenny, 1973;
Człowiek na warcie, 1973;
Młyn na wzgórzu, 1977;
Proces Alberta Forstera, 1980;
Mała Rogue, 1987). Od 1957 był czł. Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS), 1960–83 Związku Literatów Polskich (ZLP), należał do Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATif) i 1979–82 do Związku Artystów Scen Polskich (ZASP), Pen Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Duńskich. Od 1969 do grudnia 1981 czł. PZPR. Z Aliną Afanasjew uczestniczył w pracach Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni. Autor ponad 30 książek (m.in.
Gałązka światła, 1962;
Sezon kolorowych chmur, 1968;
Okna Zbyszka Cybulskiego, 1970;
Poczta Afanasjewa, 1979;
Lustro porosłe mchem, 1985;
Nocne Polaków rozmowy, 1992), kilku dramatów (m.in.
Olaf Grubasow, 1964;
Łóżko, 1967;
Pancernik Potiomkin – współautor libretta, 1967;
Groch z kapustą, 1971). Jego twórczość, w szczególności zbiory opowiadań, nacechowana jest surrealizmem i bajkowością. Wykorzystywał elementy groteski, absurdu i fantastyki. Występują tu nieistniejące światy, ale i postacie – kreślone zwykle w sposób przerysowany – są obdarzane zazwyczaj dziwacznymi imionami (Jakiś Którędy, Abraham Ssak czy Jowesz Jowel) i takimi też przygodami. Atmosfera groteski tej prozy współgra z jej lirycznym i nierzadko pesymistycznym przesłaniem. MAA
