SZKOŁA SOPOCKA
| < Poprzednie | Następne > |
SZKOŁA SOPOCKA (tzw. szkoła sopocka), termin pojawił się w krytyce artystystycznej w czasie realizmu socjalistycznego (1950–1954) na określenie grupy malarzy z Wybrzeża aktywnych w oficjalnym życiu artystycznym. Pierwszy człon nazwy odnosi się do wskazywanych cech jako wspólne ich twórczości, do przyjętej przez artystów strategii, drugi – do ówczesnej siedziby gdańskiej Państwowej Szkoły Sztuk Plastycznych ( Akademia Sztuk Pięknych), chociaż do grupy zaliczano nie tylko artystów związanych z uczelnią, ale i innych twórców z Trójmiasta. Nieścisłość ta służyła stworzeniu pozoru masowego podjęcia założeń przez doświadczonych malarzy, wzorcowego przykładu połączenia ideologii z dobrym poziomem artystycznym i kwestią repolonizacji kulturowej Wybrzeża.
Prestiż powstającego od 1945 roku wokół Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych środowiska wynikał z wybitnej pozycji artystycznej założycieli uczelni (m.in. Juliusza Studnickiego, Hanny i Jacka Żuławskich, Mariana Wnuka i Józefy Wnukowej, Janusza Strzałeckiego) i zapraszanych profesorów ( Artura Nacht-Samborskiego, Jana Wodyńskiego, Stanisława Teisseyre’a). Umacniała ją nagłaśniana prężność organizacyjna, swoista ekspansywność: szybka rozbudowa uczelni i struktur Związku Polskich Artystów Plastyków, wystawy okręgowe, urządzane z rozmachem od 1948 roku Festiwale Sztuk Plastycznych.
Uwagę zwrócił liczny udział i nagrody w 1950 na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki – OWP (malarstwo: Aleksander Kobzdej, Podaj cegłę – III nagroda; Stanisław Michałowski, Zwózka buraków – III nagroda; rzeźba Stanisław Horno-Popławski, Głowa marynarza – III nagroda), na wystawie Plastycy w walce o pokój ( Kazimierz Śramkiewicz, Po rekordowym załadunku – II nagroda; Juliusz Studnicki, Gertruda Wysocka przodownica pracy – III nagroda; Teisseyre i Wodyński – wyróżnienia) oraz liczne wystąpienia studentów na wystawie Młodzież walczy o pokój. Na II OWP (grudzień 1951 – styczeń 1952) największy rozgłos i nagrodę zdobyła praca Manifestacja 1-majowa 1905 r. (300 × 557 cm; obecnie Muzeum Niepodległości w Warszawie) zespołowo malowana przez Teresę Pągowską, Studnickich, Teisseyre’a, Wnukową, Wodyńskiego i Żuławskich. Obraz ożywił nadzieje władz na wyższy poziom malarstwa socrealistycznego i praktykę pracy kolektywnej. Na przykładzie indywidualnych obrazów wykonywanych przez członków kolektywu (Kopernik Studnickiego, Chopin Łada-Studnickiej, Uniwersał Kostki-Napierskiego Wnukowej) władze dowodziły, że praca zespołowa nie niszczy indywidualności.
Oczekiwań nie spełniła III OWP (grudzień 1951 – styczeń 1952), na której artyści wystawili przeważnie sceny pejzażu, a wyróżniony I nagrodą obraz Studnickiego Gogol krytykowano za formalną maestrię przy braku ideowości; podobne zarzuty i stawiano wyróżnionym (Łada, Pągowska, Teisseyre, Wnukowa). Według oceny władz obrazy szkoły sopockiej, choć licznie nagrodzone, nie były w pełni realistyczne, szkicowo opracowane, a niedoskonałości formy miały dowodzić braków ideologicznych. Oznaczało to wycofanie się władz z promowania szkoły sopockiej, co odpowiadało artystom, chcących uniknąć zobowiązań z powodu tytułu przodownika socjalistycznego sztuki.
Rozczarowanie władz wobec twórców malarstwa sztalugowego kompensował udział artystów w odbudowie historycznych centrów Gdańska (tzw. Drogi Królewskiej), Warszawy i Lublina. Pozwoliło to na sprawne przesunięcie znaczenia i utożsamienie terminu: szkoła sopocka z twórczością architektów. W 1955 roku termin szkoła sopocka posłużył do charakterystyki tkanin i ceramiki z Wybrzeża, prezentowanej na retrospektywnej wystawie w Warszawie; wskazywano cechy takie, jak śmiałość rozwiązań, nowoczesność połączona ze swojskością, a zwłaszcza malarskość, krytykowane w obrazach sztalugowych.
W kolejnych latach, tzw. odwilży – antycypowanej w 1955 głośną wystawą młodej plastyki w Arsenale w Warszawie – określenie szkoła sopocka pojawiało się głównie w tekstach rozliczeniowych, dla wskazania (lub negacji) zahamowań środowiska wobec nowoczesności. Taką konfrontację umożliwiła I Ogólnopolska Wystawa Młodego Malarstwa w Sopocie (1957). Kolejny rozdział historycznego terminu wiązał się z wystawą 28 malarzy i rzeźbiarzy z Wybrzeża (czerwiec–sierpień 1959), pokazem przemian, które zaszły w środowisku od sockoloryzmu do umiarkowanej nowoczesności ukształtowanej m.in. pod wpływem Piotra Potworowskiego. Dla przeciwwagi źle kojarzonej etykiety szkoła sopocka proponowano termin Grupa Gdańska.
