Wróbel zaobrączkowany przez ornitologów
STACJA ORNITOLOGICZNA. Muzeum i Inst. Zoologii PAN, placówka badawcza i krajowa centrala obrączkowania ptaków, Górki Wsch., ul. Nadwiślańska 108. Powstała 1931 jako Stacja Badania Wędrówek Ptaków przy Państwowym Muzeum Zoologicznym w Warszawie (ob. Muzeum i Inst. Zoologii PAN).W 1958–59 przeniesiona do Górek Wsch. W 1991–2001 należała do Inst. Ekologii PAN, od 2002 działała jako samodzielny Zakład Ornitologii PAN, od października 2007 w Muzeum i Inst. Zoologii PAN. Początkowo zajmowała się prawie wyłącznie obrączkowaniem ptaków w kraju. W 1959 rozpoczęła własne badania terenowe (awifauna Wyspy Sobieszewskiej, obserwacje wędrówki jesiennej, biologia i ekologia rozrodu rybitw), zintensyfikowane po 1969. Do 1970 miała 4 pracowników merytorycznych, nast. 9–16. Poza prowadzeniem centrali obrączkowania od 1970 organizuje badania w skali kraju, zajmuje się edukacją i działalnością ekspercką. Centrala Obrączkowania Ptaków obrączkuje w kraju, jest członkiem Europejskiej Unii Obrączkowania Ptaków (EURING). Szkoli obrączkarzy, gromadzi dane o ptakach obrączkowanych i ponownie stwierdzonych (tzw. wiadomości powrotne) i przygotowuje je do opracowania. Obrączkarzami są wysoko wykwalifikowani wolontariusze lub ornitolodzy zawodowi. Stosuje się obrączki standardowe ze skróconym adresem centrali i unikalnym numerem oraz bezadresowe kolorowe obrączki plas- tikowe i obroże szyjne do odczytywania z daleka. Obrączkowanie jest stosowane gł. w badaniach wędrówek i demografii (przeżywalność, dyspersja). Do 2010 zaobrączkowano w kraju 4,7 mln ptaków, o których otrzymano 245 tys. wiadomości powrotnych, od <1‰ w stosunku do liczby zaobrączkowanych (małe wróblowe zimujące w Afryce) do >300% (łabędzie, odczytywane wielokrotnie na europejskich zimowiskach). Wiadomości powrotnych otrzymuje się od <1‰ (małe wróblowate zimujące w Afryce) do >300% (łabędzie, odczytywane wielokrotnie na europejskich zimowiskach) w stosunku do liczby zaobrączkowanych osobników. Ponowne stwierdzenia pochodzą gł. od przypadkowych znalazców martwych ptaków, myśliwych i ornitologów. Własne badania terenowe – gł. na Pomorzu, Warmii i Mazurach, dotyczą wędrówek, zimowania, biologii i ekologii rozrodu, rozmieszczenia i liczebności całej awifauny lub pojedynczych gatun- ków. Najważniejsze: badania jesiennej wędrówki siewkowców w Ujściu Wisły (1964–67, 1976–2000, 77 tys. zaobrączkowanych i zmierzonych osobników), zainicjowane przez zespół Akcji Bałtyckiej w 1962, kontynuowane przez Grupę Badawczą Ptaków Wodnych Kuling; badania: roli ptaków w agrocenozach, znaczenia epidemiologicznego wróbli, biologii i ekologii lęgowej ptaków szponiastych na Pojezierzu Iławskim (1979–85), biegusa zmiennego k. ujścia Redy, rybitw w ujściu Wisły, szpaków na Żuławach (1971–80), bogatki na Mierzei Wiślanej i Pojezierzu Iławskim (1979–84, >1000 skrzynek lęgowych), sieweczki obrożnej, oknówki; bada- nia rozmieszczenia i liczebności na Pomorzu rzadkich gatunków lęgowych (pluszcz, pliszka górska, czeczotka, włochatka) i zimujących (pluszcz, bekasik). Badania siewkowców prowadzono też na tundrowych lęgowiskach na Syberii (7 ekspedycji 1989–2005) i zimowiskach w Tunezji oraz na przelotach nad M. Czarnym. W 2004 do badań ekologicznych włączono techniki molekularne, 2007 – badania pasożytów wewnętrznych. Koordynuje europejskie badania zespołowe (Safety of Catching Adults at the Nest – Bezpieczeństwo chwytania dorosłych ptaków na gniazdach, 250 uczestników) i krajowe; najważniejsze: Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985–2005 (1200 obserwatorów), badanie występowania i sukcesu lęgowego orłów, ekspansji lęgowej mew i łabędzi, zimowania łabędzi, biologii dymówek (program EURING). W 1978–90 w stacji mieściła się re- dakcja „Acta Ornithologica”.
WK
|
|
| Kierownicy Stacji Ornitologicznej
|
| 1931–1936
|
Janusz Domaniewski (poza Gdańskiem)
|
| 1936–1939
|
Władysław Rydzewski (poza Gdańskiem)
|
| 1946–1970
|
Jan Bogusław Szczepski
|
| 1970–1973
|
Jan Pinowski
|
| 1974–2007
|
Maciej Gromadzki
|
| 2007–
|
Tomasz Mazgajski
|
WK
