Szkoła im. Heleny Lange przy al. Hallera, lata 30. XX wieku
HALLERA JÓZEFA (do 1945 Ostseestraße), aleja. Powstała w latach 20. XX w. w wyniku wytyczenia nowej drogi łączącej Große Allee (q al. Zwycięstwa) z q Brzeźnem, co związane było z ekspansją urbanizacyjną q Wrzeszcza. Nazwa Ostseestraße pojawiła się ok. 1914 jedynie dla istniejącego już wcześniej odgałęzienia od Große Allee, dochodzącego do powstałego w 1914 wiaduktu kolejowego, łączącego się po drugiej stronie torów ztraktem Neuschottland (ob. ul. Wyspiańskiego i ul. Leczkowa). Po 1920 aleja została przedłużona od nasypu kolejowego do skrzyżowania z Bärenweg (q ul. Mickiewicza), w latach 30. XX w. do skrzyżowania z Ringstraße (q ul. Kościuszki); mimo planów do 1945 nie zrealizowano budowy odcinka do Brzeźna. Po stronie zach., między ob. ul. Reja a Mickiewicza, powstała w poł. lat 20. XX w. powtarzalna zabudowa wielorodzinna. W 1930 uruchomiono linię tramwajową na odcinku od ob. al. Zwycięs- twa do ob. ul. Legionów (q tramwaje). Po stronie wsch. w 1929 wybudowano modernistyczny gmach q Helene-Lange-Schule (Szkoła im. Heleny Lange), 1930 ciąg domów szeregowych (nr. 19–105); zrezygnowano z planów zabudowania całej ulicy w podobnym stylu; powstały jeszcze budynki o nr. 10/12, 17 oraz w 1930 budy- nek biurowy na terenie nowoczesnej oczyszczalni ścieków (q oczyszczalnia ścieków Zaspa, zamknięta w 2008), w pobliżu skrzyżowania z ob. ul. Gdańską. W 1930 przy skrzyżowaniu z ob. ul. Mickiewicza powstała kaplica NMP (Marienkapelle), z planów budowy nowoczesnego kośc. (Kreuzkirche) zrezygnowano pod naciskiem władz miejskich. W 1923–32 na dawnych łąkach i terenach podmokłych, między ob. ul. Żywiecką a oczyszczalnią, powstały 3 zespoły ogródków działkowych. Najprawdopodobniej już podczas II w. świat. powstała zabudowa po zach. stronie odcinka od ob. ul. Mickiewicza do ul. Kościuszki (nr. 90–120). W 1940–45 między ob. ul. Lwowską a skrzyżowaniem ob. ul. Chrobrego z al. Hallera funkcjonowały 2 q obozy pracy. W 1945–53 aleja nosiła imię Prezydenta Roosevelta, 1953–90 Karola Marksa, ob. nazwa od 1990. W 1948 między aleją a ul. Chrobrego oddano do zamieszkania 85 drewnianych domków (nazywanych fińskimi), należących do Centrali Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego. W 1951–54 powstała zabudowa po wsch. stronie odcinka od ul. Mickiewicza do ul. Kościuszki (jako fragment os. Roosevelta). W 1952–54 przy skrzyżowaniu z ul. Reja powstał q Zespół Szkół Budownictwa Okrętowego. W 1959 przedłużono torowisko tramwajowe od ul. Mickiewicza do tymczasowej pętli przy ogródkach Kolonii Uroda, w 1960 przedłużono torowisko do Brzeźna (w tym samym czasie likwidując dotychczasowe toro- wisko na ul. Waryńskiego i Chrobrego linii tramwajowej nr 5 Wrzeszcz–Brzeźno, biegnące następnie ul. Gdańską do Brzeźna). W 1963–2001 w budynku dawnego domu akad. dla dziewcząt (1951) pod nr. 122 (przy skrzyżowaniu z ul. Koś- ciuszki) działała szkoła pielęgniarska Medycznego Studium Zawodowego nr 1; w 2002–10 mieścił się tam Instytut Politologii q UG. W 1978 po jej zach. stronie, na granicy z q Zaspą, w sąsiedztwie dawnego Polmozbytu, powstała zajezdnia auto- busowa ZKM (q autobusy). W latach 80. XX w. w pobliżu pętli tramwajowej w Brzeźnie, po zach. stronie alei, wybudowano obiekt sportowy Mors- kiego Robotniczego Klubu Sportowego (tory łucz- nicze i budynek klubowy wraz z zapleczem socjal- nym; ob. nieczynne), w sąsiedztwie istniał też parafialny cment. q kośc. św. Antoniego (q cmentarz w Brzeźnie). W 2008 gruntownie wyremontowano skrzyżowanie z ul. Kliniczną. W 2008–10 na skrzyżowaniu z ul. Kościuszki powstał dziesięciopiętrowy budynek mieszkalny Fregata (z dodatkową funkcją handlowo-usługową).
JWas
