Baszta Łabędź, około 1915
BASZTA ŁABĘDŹ, na q Targu Rybnym. Wybudowana w 2. poł. XV w. (prawdopodobnie podczas q wojny trzynastoletniej 1454–66), cylindryczna, ceglana, z płaskim ścięciem od strony zach., nakryta dachem w formie ściętego stożka, o śr. ok. 8,7 m, wys. ok. 14,5 m, grubość murów w poziomie przyziemia ok. 2,3 m. Znajdowała się w płn.-wsch. narożniku q murów obronnych, była najdalej na płn. wysuniętym elementem q fortyfikacji śrdw. q Głównego Miasta. Poprzedzała ją wzniesiona w 2. poł. XIV w. przez Krzyżaków baszta Rybacka, zlokalizowana w płd.-zach. narożniku przedzamcza, ryglująca dostęp do q zamku od strony Głównego Miasta oraz kontrolująca port na q Motławie. W 1454 rozebrana przez gdańszczan, którzy do budowy b. Łabędź wykorzystali jej fundamenty. Nowa przypominała wyglądem poprzednią. Zwrócono jedynie kierunek ostrzału w stronę zamczyska, płaskie ścięcie umiesz- czono od strony miasta, była też wyższa niż ob. (zachowały się z niej 3 dolne kondygnacje). W XVI w. w miejsce najwyższej kondygnacji wprowadzono nową, o konstrukcji szkieletowej, otoczoną cienką ceglaną ścianą ze stosunkowo dużymi oknami, ułatwiającymi obserwację portu. W późniejszych stuleciach stopniowo traciła znaczenie obronne, opleciona ciasną zabudową niedużych kamieniczek. W 1945 poważnie ucierpiała, całkowitemu zniszczeniu uległa sąsiednia zabudowa. W 1967 odrestaurowana w kształcie nadanym jej w pocz. XVI w. Do 1970 widoczny był na jej murze wodowskaz pokazujący zasięg wód wielkiej powodzi z 11 IV 1829 (ok. 1,6 m ponad poziom ulicy).
GS
