BRAMA ZIELONA

< Poprzednie

Następne >

Brama Zielona od strony Motławy, Matthaeus Deisch, 1761 – 1765

Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900

Herb Polski na Zielonej Bramie

Brama Zielona, widok od strony południowo-wschodniej

BRAMA ZIELONA (Grünes Tor), wodna, u wsch. wylotu q Długiego Targu, zamykająca od strony q Motławy q Drogę Królewską, zbudowana 1564–68 przy q Moście Zielonym, zastąpiła skromniejszą, got. q Bramę Kogi. Autor nieznany, kier. budowy był do 1565 mistrz Regnier z Amsterdamu, zastąpiony przez miejskiego budowniczego q Hansa Kramera. Zbudowana w stylu niderl. manieryzmu, wykonana z drobnej amsterdamskiej cegły i elementów kamien- nych, podpiwniczona, czterokondygnacyjna, z pięciokondygnacyjnym skrzydłem od płd.-zach., dobudowanym ok. 1573. Człon gł. z 4 (pierwotnie 3) przejazdowymi arkadami, zdobionymi częściowo rustyką (budzącą milit. skojarzenia), niższe partie budynku podzielone przez pilastry o spiętrzonych porządkach na 6 równych pól. Budynek przykryty dwuspadowym dachem, z obu stron z dekoracyjnymi szczytami, zwieńczonymi posągami, zasła- niającymi dwu- i trzykondygnacyjne facjaty. Brama o bogatym wystroju rzeźbiarskim, mającym demonstrować znaczenie miasta (7 powielonych herbów Polski, Prus Królewskich i Gd. i wtórnie Hohenzollernów), 20 figur na szczytach, 4 antykizujące popiersia w kartuszach, 4 popiersia w tondach, 12 głów nad tondami). W płd. części mieściła się w przyziemiu siedziba straży miejskiej, na piętrze straż nocna. Obszerne wnętrze drugiej kondygnacji służyło do celów publicznych (różne uroczystości, festyny, biesiady, loterie, przedstawienia teatr.). W 1567 ustawiono w płn. części przyziemia wagę miejską (czynną do 1868). W 1570 i 1716 prowa- dzono pertraktacje w sprawie przekazania budynku pol. monarchom w wypadku ich pobytu w Gd. (w 1646 mieszkała w nim królowa pol. Ludwika Maria Gonzaga). W 1746–1830 siedziba q Towarzystwa Przyrodniczego (z ekspozycją zbiorów), 1831 przebudowana wg proj. q Carla Samuela Helda; dwuspadowy dach i szczyty zastąpione zostały przez trzecią kondygnację przykrytą płaskim dachem, z 4 stron ujętym balustradą (z wykorzystaniem elementów murarskich i kamieniarskich dawnych szczytów).Od 1879 siedziba q Zachodniopruskiego Muzeum Przyrodniczego. W 1883 przebito czwarty przejazd (ozdobiony herbem Hohenzollernów), 1886 podjęto próbę przywrócenia dawnego wyglądu (zniekształcone szczyty, dach łamany zamiast dwuspadowego), wprowadzono podział części sali na piętrze na 2 kondygnacje. W 1945 spalona, zawaliła się w części murów, 1946 nastąpiła rozbiórka górnych kondygnacji skrzydła płd.-zach. oraz zwieńczeń szczytów. Odbudowana 1950–53 (wg proj. q Kazimierza Macura, przywrócono dwuspadowy dach i renes. szczyty), 1953–92 mieściła q Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków, 2001–03 konserwowana (zespół Barbary i Ludwika Brzuskiewiczów). Od 2004 własność q Muzeum Narodowego. Ma tu również siedzibę biuro q Lecha Wałęsy. Nazwa bramy mogła wynikać z malowanych na zielono kamiennych dekoracji lub drewnianych wrót zamykających przeloty, a nawet z koloru pierwotnego prze- szklenia okien. JAZ