WYBORY 1989
| < Poprzednie | Następne > |
WYBORY 1989 (Wybory Czerwcowe lub Wybory Do Sejmu Kontraktowego), pierwsze w historii PRL częściowo wolne wybory parlamentarne, które odbyły się w 2 turach: 4 i 18 VI 1989. Wybory czerwcowe były rezultatem kompromisu wynegocjowanego przez przedstawicieli PZPR z tzw. konstruktywną opozycją, skupioną wokół q Lecha Wałęsy i kierowanego przez niego Komitetu Obywatelskiego (KO). Zgodnie z ustaleniami okrągłego stołu, obradującego od 6 lutego do 5 IV 1989, wybory do Sejmu miały charakter „niekonfrontacyjny”, tzn. kandydatom PZPR i jej sojusznikom (ZSL, SD, OPZZ, PAX, PZKS i UChs) zagwarantowano – bez względu na wynik głosowania – 65% miejsc w nowym, tzw. Sejmie Kontraktowym. O pozostałe 35% ubiegać się mogli kandydaci bezpartyjni. Wybory do Senatu były natomiast całkowicie wolne. Opozycja mogła zatem zdobyć maksymalnie 261 mandatów, wobec 299 mandatów zagwarantowanych stronie rządzącej. Nieakceptujący tego układu działacze Solidarności i Solidarności Walczącej wezwali do bojkotu wyborów. Wyniki głosowania z 4 VI 1989 zaskoczyły zarówno komunistów, jak i Solidarność, której kandydaci zdobyli 160 (na 161) miejsc w Sejmie i 92 (na 100) miejsc w Senacie. Frekwencja w 1. turze wyniosła 62%. 18 VI 1989 Solidarność zdobyła kolejne jedno miejsce w Sejmie i 7 miejsc w Senacie. Frekwencja w 2. turze wyniosła zaledwie 25%. Większość wyborców zdecydowała się głosować przeciwko PZPR, przez co wybory nabrały cech antykomunistycznego plebiscytu. Województwo gd. podzielone zostało na 4 okręgi (Gd., Gdynia, Tczew, Wejherowo) i 654 obwody wyborcze. Dla całego woj. przewidziano 2 miejsca w Senacie i 16 miejsc w Sejmie. Już po 1. turze woj. otrzymało jeszcze mandat poselski z nieobsadzonej tzw. listy krajowej. O fotele senatorskie ubiegało się 6 kandydatów, a o miejsca w Sejmie – 52. W wyborach do Senatu zwyciężyli reprezentujący Solidarność: q Bogdan Lis (73,4% głosów) i q Lech Kaczyński (67,7%). Łącznie zdobyli oni 4-krotnie więcej głosów niż pozostali kandydaci koalicji rządzącej. Reprezentanci Solidarności zdobyli także wszystkie dostępne im miejsca w Sejmie: w Gd. q Jacek Merkel (86,5% głosów) i q Jan Krzysztof Bielecki (75,2%.); w Gdyni q Krzysztof Dowgiałło (75,4%) i q Czesław Nowak (60%); w Tczewie q Olga Krzyżanowska (79,5%.); w Wejherowie Antoni Furtak (78,1%). Miejsca zarezerwowane dla PZPR i jej sateli- tów obsadzono dopiero w 2. turze. Posłami zostali wówczas wybrani: w Gd. q Tadeusz Fiszbach (PZPR), Jan Kuligowski (PZPR) i Tadeusz Bień (SD); w Gdyni Piotr Kołodziejczyk (PZPR), Marian Szatybełko (PZKS); w Tczewie Aleksander Jurewicz (PZPR), Jan Zając (PZPR) i Bogumił Szreder (ZSL); w Wejherowie Piotr Lenz (PZPR), Henryk Szarmach (ZSL) i Zbigniew Rudnicki (SD). 23 VI 1989 parlamentarzyści wybrani z list Solidarności założyli Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), jego przew. został Bronisław Geremek. Klęska wyborcza komunistów przyspieszyła proces rozpadu PZPR. 24 VIII 1989 Sejm powierzył utworzenie gabinetu Tadeuszowi Mazowieckiemu, który sformował szeroki rząd koalicyjny, złożony z członków Solidarności, PZPR, ZSL i SD. 12 IX 1989 T. Mazowiecki został zaprzysiężony jako pierwszy niekomunistyczny premier w historii PRL.
