MURY OBRONNE
| < Poprzednie | Następne > |
MURY OBRONNE (q fortyfikacje). Najstarsze umocnienia obronne posiadało XIII-wieczne miasto na q prawie lubeckim (q Stare Miasto). W efekcie q buntu z lat 1270–1271 rozebrano je w 1272 roku z rozkazu księcia q Mściwoja II. W okresie 1294–1295 q Przemysł II zezwolił mieszczanom na wzniesienie drewnianych umocnień, jednak na przełomie 1308 i 1309 roku z rozkazu zakonu krzyżackiego zostały rozebrane. W dotychczasowych badaniach archeologicznych nie znaleziono ich śladów. 26 III 1343, na podstawie przywileju wielkiego mistrza Ludolfa Königa, położono kamień węgielny pod budowę murów obronnych q Głównego Miasta Gdańska. Budowę rozpoczęto od najważniejszego, z punktu widzenia strategicznego, południowo-zachodniego narożnika miasta. Do połowy XIV wieku mur z licznymi q basztami i q bramami otaczał Główne Miasto do południa, zachodu i północy. Linia tego muru jest czytelna do dziś. Wzdłuż niego, od strony miasta, biegła uliczka murowa o szerokości 4,3 m, na zewnątrz znajdowała się fosa. Niewiele wiadomo o murze wschodnim, wzdłuż brzegu q Motławy. Na pewno istniał na północ od q Żurawia, brakuje danych o dacie jego powstania oraz czy mur istniał także na południe od niego. Pierwotny mur obronny był stosunkowo niski, wznosił się około 5 m ponad teren. Grubość muru w dolnej partii wynosiła 120–150 cm. Zwieńczony był prostokątnymi blankami o grubości 60–80 cm, długości około 2 m i wysokości około 1 m. Blanki najprawdopodobniej pozbawione były strzelnic. Od strony miasta znajdował się chodnik dla straży, początkowo dość wąski (najwyżej około 80 cm szerokości), ale mógł być poszerzony drewnianą konstrukcją. Po uzyskaniu w 1379 roku zgody wielkiego mistrza Winricha von Kniprode, przed murami obronnymi wybudowano drugi, tzw. niski, i usypano międzymurze (tzw. parchan), którego szerokość wahała się od 3 do 10 m. Nowy mur otoczył miasto od południa i częściowo zachodu (do q Bramy Długoulicznej – bo taki odcinek obejmowała zgoda z roku 1379), w XV wieku został przedłużony do q Baszty Jacek. Nie jest znana jego wysokość. Grubość muru niskiego była zbliżona do grubości muru wysokiego i wynosiła około 150 cm; zwieńczony był prostokątnym blankowaniem. Średnia długość zaopatrzonych w strzelnice blanków wynosiła około 2,5 m. Mur niski nie był wzmocniony basztami. Wyjątek stanowiła Baszta Mała w południowo-zachodnim narożniku (przed q Basztą Narożną), natomiast bramy w murze wysokim wyposażono w przedbramia w linii muru niskiego. Zapewne w tym okresie poszerzano murowany chodnik straży muru wysokiego, opierając go na ceglanych łękach: fragment zrekonstruowany przy obecnej ul. Latarnianej. Kolejny etap przebudowy murów obronnych Głównego Miasta nastąpił w 2. połowie XV wieku. Podwyższono mur wysoki o około 5 m, wieńcząc go blankowaniem. Szerokie na około 90 cm przestrzenie międzyblankowe były przesklepione. Grzbiet blankowania wyniesiony został około 2,5 m ponad poziom chodnika straży. Wysokość muru oraz niezbyt duża szerokość ceglanego chodnika pozwalają przypuszczać, że posiadał drewniany chodnik straży, wsparty na belkach zakotwionych w murze. Być może był on przykryty dachem. W 2. połowie XV wieku mury obronne uzyskało również q Stare Miasto (w miejsce obwarowań ziemnych i może częstokołu) oraz q Stare Przedmieście. Od 2. połowie XVI wieku straciły militarne znaczenie. Rozebrano mury Starego Miasta i Starego Przedmieścia; mury Głównego Miasta zaczęto obustronnie obudowywać zabudową mieszkalną i gospodarczą, dzięki temu znaczna ich część przetrwała do roku 1945. Zachowane są, w różnym stopniu, fragmenty na wszystkich historycznych ciągach (z wyjątkiem wschodniego). Fragment wraz z Basztą Latarnianą przy obecnej ul. Latarnianej przeznaczono na urządzenie stałej ekspozycji średniowiecznych fortyfikacji gdańskich.
