Wzięci do niewoli obrońcy Poczty Polskiej
Usuwanie polskiej skrzynki pocztowej, 1939
Epitafium, płaskorzeźba poświęcona obrońcom Poczty Polskiej, proj. Maria i Zygfryd Korpalscy
OBRONA POCZTY POLSKIEJ 1 IX 1939, budynku Dyrekcji Poczt i Telegrafów Rzeczypospolitej Polskiej (q poczta) przy Heveliusplatz (pl. Obrońców Poczty Polskiej nr 1–2). W 1939 roku władze polskie, przewidując możliwość puczu niemieckiego w Gdańsku, wzmocniły obsadę budynku poczty, kierując do niej 10 pocztowców z Bydgoszczy i Gdyni. Przygotowaniem obrony i szkoleniem pracowników kierował ppor. q Konrad Guderski, oddelegowany do Gdańska przez Sztab Główny Wojska Polskiego. Niemiecki plan ataku został opracowany w lipcu 1939 przez dowodzącego II Rewirem Policyjnym Polizeiobermeistra Ericha Goertza. Zakładał on, że w natarciu weźmie udział 150 policjantów. Część tych sił miała dostać się do gmachu poczty przez dziurę wybitą w ścianie przylegającego budynku Krajowego Urzędu Pracy. Pozostałe oddziały miały atakować od frontu. Prawie równocześnie z atakiem na q Westerplatte, 1 IX 1939 około godziny 4.45, oddziały niemieckiej policji porządkowej i SS (SS q Heimwehr Danzig i SS q Wachsturmbann Eimann), wspierane przez trzy pojazdy opancerzone ADGZ, przypuściły szturm. Całością sił niemieckich dowodził płk Willi Bethke. Opór stawiło około 50 pocztowców (w budynku znajdowało się więcej osób, m.in. dozorca Jan Pipka z żoną Małgorzatą i wychowanicą q Erwiną Barzychowską), uzbrojonych w lekką broń maszynową (trzy karabiny maszynowe Browning wz. 28), karabiny, pistolety (40 sztuk) i granaty ręczne (trzy skrzynki). Mieli oni utrzymać się przez 6 godzin, aż do nadejścia odsieczy oddziałów Armii „Pomorze”. Obrońcy odparli pierwsze ataki niemieckiej piechoty i pojazdów opancerzonych. Atakujący sprowadzili artylerię (dwa lekkie haubice polowe kalibru 75 mm i haubicę kalibru 105 mm), której ostrzał spowodował poważne uszkodzenie budynku, oraz dwa samochody pancerne służące za ochronę żołnierzom piechoty. Około godziny 17 oddziałom niemieckim udało się zająć część gmachu. Obrońcy zostali zepchnięci do piwnic, gdzie kontynuowali walkę. Żołnierze niemieccy wpompowali do pomieszczeń piwnicznych benzynę, którą podpalili za pomocą miotaczy płomieni. W tych warunkach dalszy opór był niemożliwy. Około godziny 19 pocztowcy zaprzestali walki. Poległo 8 pocztowców, 2 z nich Niemcy zastrzelili, mimo iż wyszli z budynku jako parlamentariusze. Do niewoli dostały się 44 osoby, 28 przewieziono do budynku Prezydium Policji, 16 rannych odwieziono do szpitala. Spośród rannych 6 zmarło, głównie z powodu rozległych oparzeń (wśród nich Erwina Barzychowska). Wykorzystując zamieszanie spowodowane wejściem Niemców do budynku, uciekło z niego 6 obrońców. Dwóch z nich (Franciszek Mionskowski i q Alfons Flisykowski) zatrzymano 2 września, pozostałym udało się doczekać zakończenia II wojny światowej. Przeżyła także Małgorzata Pipka, przetrzymywana w różnych miejscach odosobnienia na terenie Gdańska do roku 1943, zwolniona, zmarła w 1963. Pozostałych 38 obrońców w dwóch procesach niemieckich sąd skazał na karę śmierci; wyrok wykonano 5 X 1939 o godzinie 6.15 na strzelnicy na Zaspie. Szczątki rozstrzelanych odnaleziono 28 VIII 1991, w tym miejscu w roku 1992 powstał pomnik „W Hołdzie Bohaterom”. Po zakończeniu badań naukowych 4 IV 1992 prochy wystawiono na widok publiczny w q kościele św. Brygidy, w dniu następnym uroczyście złożono na q cmentarzu na Zaspie. 25 V 1998 Sąd Krajowy w Lubece, dzięki długoletnim staraniom rodzin obrońców i niemieckiego publicysty Dietera Schenka (zob. q honorowe obywatelstwo miasta Gdańska) formalnie uniewinnił i zrehabilitował wszystkie ofiary tego mordu sądowego. 21 V 1998 wszystkim obrońcom na dano honorowe obywatelstwo Gdańska. W okresie II wojny światowej w budynku Poczty Polskiej miał swoją siedzibę Prezydent Krajowego Urzędu Pracy q Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, podlegający Ministerstwu Pracy Rzeszy. Zniszczony w marcu 1945 roku, 1 IX 1946 na zachowanej ścianie odsłonięto tablica pamiątkową. Odbudowę rozpoczęto w październiku 1950, 1 IX 1957 odsłonięto na murze kolejną tablicę pamiątkową. Obecnie mieści się tam Urząd Pocztowy Gdańsk 1 i powstałe w roku 1979 Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, do roku 2003 oddział Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, następnie oddział q Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. BG MW
Obrońcy Poczty Polskiej
| Polegli podczas walki
|
| ppor. q Konrad Guderski
|
Brunon Marszałkowski
|
| dr q Jan Michoń
|
Stanisław Rekowski
|
| Bronisław Szulc
|
Józef Wąsik
|
| NN
|
NN
|
| Zmarli w szpitalu wskutek odniesionych ran i oparzeń
|
| Bernard Binnebesel
|
Stefan Cywiński
|
| Alojzy Franz
|
Józef Mitkowski
|
| Jan Pipka
|
q Erwina Barzychowska
|
| Rozstrzelani na Zaspie 5 X 1939 roku
|
| Jan Banaszkowski
|
Władysław Bazgier
|
| Stefan Bączkowski
|
Heliodor Becker
|
| Alojzy Bela
|
Andrzej Binkowski
|
| Florian Budziak
|
q Maksymilian Cygalski
|
| Jan Ellwardt
|
q Alfons Flisykowski
|
| Kazimierz Gdaniec
|
Konrad Grotha
|
| Jan Klimek
|
Franciszek Klinkosz
|
| Władysław Koprowiak
|
Franciszek Krauze
|
| Franciszek Kuntz
|
Władysław Kupka
|
| Wojciech Kurkowski
|
Augustyn Lis
|
| Franciszek Magulski
|
Bernard Majewski
|
| Franciszek Mionskowski
|
Jan Nowak
|
| Stefan Nowakowski
|
Kazimierz Orzechowski
|
| Brunon Piełowski
|
Sylwester Płoszyński
|
| Ignacy Połom
|
Aleksander Racki
|
| Franciszek Rąbca
|
Kazimierz Rogaczewski
|
| Józef Rzepka
|
Leon Schreiber
|
| Ignacy Sikorski
|
Józef Strzelecki
|
| Leonard Wiśniewski
|
Piotr Teshmer
|
| Uciekli z budynku Poczty Polskiej i przeżyli II wojnę światową
|
| Andrzej Górski
|
Franciszek Mielewczyk
|
| Władysław Mielewczyk
|
Augustyn Młyński
|
| BG, MW
|
