SZPITAL DIAKONIS EWANGELICKICH (Diakonissenkrankenhaus, Diakonissen- Mutter- und Krankenhaus). Działał od 10 VII 1857 roku z inicjatywy członków gminy q kościoła Zbawiciela na Zaroślaku, początkowo jako szpital dziecięcy w wynajętym małym parterowym budynku przy Schwarzes Meer 10 (ul. Stawki). Prowadzenie powierzono q diakonisom z Ludwigslust w Meklemburgii. W 1860 roku. przeniesiono do budynku przy Neugarten 23 (ul. Nowe Ogrody), poszerzając zakres świadczeń o leczenie chorób kobiecych. Pierwszych 30 pacjentek przyjęto 13 XI 1860 roku, w 1864 szpital powiększono o dokupiony sąsiedni budynek przy Neugarten 24. Uporządkowano należący do posesji ogród, urządzając miejsce spacerów dla chorych. 12 I 1870 roku wykupiono teren ogrodnictwa Antona Radtkego przy Neugarten 3/5, a 31 VIII 1871 wmurowano tam kamień węgielny pod budynek nowego szpitala, zaprojektowany przez architekta i radcę gdańskiej rejencji Brunona Eberhardta (1826–1905). Koszt zakupu działki oraz budowy nowego gmachu wyniósł 75 tysięcy marek. Fundusze zbierano przez kilka lat w świątyniach protestanckich Gdańska, Pomorza i Prus Wschodnich; na ten cel przeznaczono też pieniądze ze sprzedaży władzom gdańskiej rejencji użytkowanych dotychczas budynków przy Neugarten 23/24, oraz otrzymane od osób prywatnych, gmin ewangelickich i instytucji.
17 III 1875 roku nastąpiło otwarcie i poświęcenie nowego szpitala, który dysponował 100 łóżkami i salą operacyjną; przeznaczony był dla kobiet, dzieci i mężczyzn – pacjentów internistycznych i chirurgicznych. W głównym budynku znajdowały się pomieszczenia dla diakonis, jadalnia, biura, sale: konferencyjna, operacyjna, opatrunkowa i pokój lekarski. Po stronie wschodniej głównego budynku znajdował się trzykondygnacyjny tzw. Klassenkrankenhaus z 20 salami chorych klasy I–III oraz apteka, po stronie zachodniej głównego budynku – laboratorium, pomieszczenia gospodarcze i sala lekcyjna. W podwórzu stał budynek oddziału dziecięcego (parter, jedna sala z 28 łóżkami, dwie izolatki) i kobiecego (piętro, sala z 23 łóżkami). W 1902 roku po zachodniej stronie głównego budynku wybudowano baraki dla chorych, w 1905 – stację pogotowia, w 1911 – nową salę operacyjną, w 1912 rozbudowano część szpitala przeznaczoną dla chorych I i II klasy. W okresie I wojny światowej pacjentami było kilka tysięcy rannych żołnierzy. W roku 1926 rozbudowano część przeznaczoną dla chorych III klasy i stację pogotowia, zbudowano kaplicę. W roku 1930 przystąpiono do nadbudowania piętra nad oddziałem dziecięcym i kobiecym oraz wzniesienia nowej zabudowy według projektu q Adolpha w miejscu rozebranych obiektów na dziedzińcu Bielefeldta. Prace zakończono w listopadzie 1933 roku. Po przebudowie powstał czteropiętrowy gmach z mieszkaniami diakonis na ostatnim piętrze. Podczas II wojny światowej przebywali tu ranni żołnierze. 11 VII 1942 roku, w czasie pierwszego angielskiego nalotu na Gdańsk (q naloty bombowe podczas II wojny światowej), bomba uderzyła w zachodnie skrzydło głównego budynku; zginęło 11 osób, w tym 2 diakonisy, 12–14 VII 1942 zmarło 38 osób rannych podczas nalotu, w tym 5 diakonis i 2 pielęgniarki, kilkanaście dalszych zmarło w następnych dniach.
W 1876 roku chorym posługiwało, poza przełożoną, 16 diakonis, 24 nowicjuszki i 19 sióstr w okresie próbnym; zatrudniano 3 lekarzy. W roku 1900 chorymi opiekowały się 73 diakonisy. Poza opieką stacjonarną diakonisy pracowały w domach obłożnie chorych. Ich służba odznaczała się – jak na ówczesne warunki – dużym profesjonalizmem. Struktura wzorowana była na zgromadzeniu w Kaiserswerth, podobnie jak strój diakonis (duży, czarny kapelusz, biały czepek, błękitna suknia z muślinu w dni robocze, wełniana – w dni świąteczne). W latach 1857–1859 przebywało w szpitalu 62 pacjentów, w roku 1879 – 283, w 1906 – 1633, w 1932 – 2356. Od roku 1901 szpital związany został z q fundacją Augusty Viktorii. Po roku 1945 przemianowany na q Szpital Wojewódzki. ASZ
Prezesi zarządu szpitala diakonis ewangelickich
| Rok
|
Nazwisko
|
Zawód, urząd
|
| 1857–1877
|
q Karl Adolph Blech
|
pastor, superintendent
|
| 1877–1879
|
q Bernhard Theodor Haussmann
|
kupiec, armator, radca miejski
|
| 1879–1882
|
Wilhelm Wienskowski-Saltzwedel (1820–1882)
|
prezydent rejencji gdańskiej
|
| 1882–1884
|
Hermann Theodor Brinckmann (1820–1905)
|
kupiec, konsul Holandii w Gdańsku
|
| 1884–1887
|
Konrad Anton Rothe (1837–1905)
|
prezydent rejencji gdańskiej
|
| 1887–1892
|
Grundschöttel
|
prezydent konsystorza ewangelickiego w Królewcu
|
| 1892–1902
|
q Gustav Heinrich Gossler
|
nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie
|
| 1902–1905
|
q Clemens Gottlieb Delbrück
|
nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie
|
| 1905–1919
|
Ernst Ludwig Jagow (1853–1930)
|
nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie
|
| 1919–1921
|
q Wilhelm Reinhard
|
generalny superintendent
|
| 1921–1928
|
q Friedrich Waldemar Sieg
|
kupiec, przedsiębiorca
|
| 1928–1931
|
q Heinrich Friedrich Wilhelm Sahm
|
prawnik, prezydent q Senatu II Wolnego Miasta Gdańska
|
| 1931–1937
|
Wilhelm Riepe
|
emerytowany radca budowlany
|
| 1939
|
Ernst Büttner
|
radca
|
| MrGl
|
Ordynatorzy szpitala diakonis ewangelickich
1857–1945
| 1857–1863
|
dr Eduard Victor Glaser (1823–1903)
|
| 1864–1866
|
q dr Georg Friedrich Heinrich Abegg
|
| 1866–1867
|
dr Carl August Bockelmann (1819–1884)
|
| 1867–1879
|
dr Karl Richard Günther (1817–1882)
|
| MrGl
|
Oddział internistyczny szpitala diakonis ewangelickich
| 1879–1882
|
dr Karl Richard Günther (1817–1882)
|
| 1882–1898
|
dr Karl Wilhelm Scheele
|
| 1899–1929
|
dr Gustav Emil Valentini (1862–1929)
|
| 1930–1945
|
prof. dr Paul Schenk (1887–1967)
|
| MrGl
|
Oddział chirurgiczny szpitala diakonis ewangelickich
| 1879–1882
|
dr Georg Wilhelm Baum (1836–1896)
|
| 1879–1895
|
dr Karl Georg Starck (1832–1895)
|
| 1896–1905
|
dr Franz Friedrich Fischer (1860–1909)
|
| 1906–1925
|
dr Johannes Storp (1862–1925)
|
| 1925–1931
|
dr Martin Jastrun (1881–1931)
|
| 1931–1945
|
dr Georg Büttner (1891 – po 1945)
|
| MrGl
|
Tabela: Pacjenci w latach 1877–1928; 1929–1935
