KOŚCIÓŁ BOŻEGO CIAŁA (przy ob. ul. 3 Maja)
Z Encyklopedia Gdańska
Wersja M.Ogonowska (dyskusja | edycje) z dnia 18:33, 5 sty 2014
| < Poprzednie | Następne > |
Rzut kościoła ma formę odwróconej litery „T” o dwóch skrzydłach ułożonych prostopadle względem siebie. Gotycka część zorientowana jest ku wschodowi. Stanowi ją trójprzęsłowa sala i węższe dwuprzęsłowe prezbiterium, z zamknięciem w formie trzech boków ośmiokąta, oddzielone od nawy łukiem tęczowym. Nawa i prezbiterium mają przypory zewnętrzne. W prezbiterium smukłe okna ostrołukowe z neogotyckimi rozetami zamurowane do wysokości 2/5 ze względu na dostawione wcześniej pomieszczenia. Od północy zasłonięte murami zakrystii. W nawie znajdują się okna o zróżnicowanej wysokości, przesklepione ostrołukowo z laskowaniem, bez maswerków. Nawa ujęta od wschodu i zachodu dwiema wieżyczkami o konstrukcji szkieletowej, oblicowanych drobną cegłą i ujętych w narożnikach pilastrami, z fryzem pod hełmem. Dobudowana do zachodniej elewacji nawy kościoła wieża zachodnia ma hełm zaokrąglony ze szpicem i niewielką cebulastą kopułką. Wieża wschodnia oparta jest na murach prezbiterium, ma hełm w formie otwartej latarni ze smukłym szpicem. Na wieży wschodniej znajduje się zegar (trzy tarcze zegarowe) i konstrukcja dzwonna. Do nawy od północy dostawiono poprzeczne barokowe skrzydło (w latach 1688–1689 B. Ranisch) na planie prostokąta, bez podziałów wewnętrznych; w elewacji wschodniej i zachodniej ma ono po dwa trójdzielne okna zakończone spłaszczonym ostrołukiem. Od północy ciekawie ukształtowana fasada, łącząca formy wywodzące się jeszcze z architektury gotyckiej z elementami barokowymi. W fasadzie północnej wejście główne do kościoła ujęte w portalowe obramienie (na portalu data budowy 1688), nad nim osiowo umieszczone, ostrołukowo przesklepione okno. Flankują je dwa wysokie blendy o proporcjach identycznych z oknem. Nad nimi i oknem osiowo umieszczone trzy spłaszczone okulusy (okrągłe okienka). Fasadę wieńczy trójkątny szczyt wysunięty gzymsem przed lico elewacji, wyższy od okapu dachu, o innym nachyleniu niż połacie dachowe. Pod szczytem umieszczony na tarczy q herb Gdańska.
Pod podłogą w północnej części skrzydła północnego sklepiona krypta z czterema lunetami, z trumnami z XVIII wieku. Dachy nad nawą i skrzydłem północnym są dwuspadowe, nad prezbiterium – wielospadowy, nawiązujący do ukosów murów, pierwotnie ceramiczne, obecnie wykonane z blachy miedzianej. Nawa, prezbiterium i skrzydło północne przykryte są płaskim stropem. Ponad oknami prezbiterium i (w mniejszym stopniu) nawy widoczne są jednak podpory nieistniejących sklepień. Nie wiadomo, czy sklepień nie wykonano, czy też zostały zniszczone podczas któregoś z pożarów w XVI wieku. Na stropie nawy znajduje się plafon namalowany w 1709 roku przez Krystiana Fryderyka Falkenberga. Do kościoła od zewnątrz przylega wiele dobudówek. Od południa przekryta dachem pulpitowym, drewniana dwukondygnacyjna ambona zewnętrzna, pozbawiona obecnie elementów rzeźbiarskiego wystroju, i podobna w formie drewniana parterowa przybudówka oraz barokowa dwukondygnacyjna plebania, o dwuspadowym ceramicznym dachu ujętym również dwukodygnacyjnymi identycznymi szczytami o łagodnych spływach po bokach zwieńczonych wygiętym gzymsem. Od zachodu dwa szkieletowe dwukondygnacyjne budynki o prostych szczytach. Od północy parterowa zakrystia przy prezbiterium nakryta dachem pulpitowym. Wokół kościoła zachowane są piętrowe budynki dawnego szpitala z połowy XIX wieku, pełniące obecnie funkcje mieszkalne. Z zachowanego w znacznej części wyposażenia kościoła najcenniejszymi elementami są XVII-wieczny ołtarz główny, ambona z roku 1794, chrzcielnica i prospekt organowy (bez instrumentu) na emporze zachodniej z 1766. Zachowała się też dolna kondygnacja pierwotnie dwukondygnacyjnej empory północnej z końca XVII wieku o bogatej snycerce z herbem Gdańska. Szczególnie cennym zabytkiem jest namalowany w roku 1596 obraz Hansa Vredemana de Vriesa Alegoria grzechu i zbawienia. Do 1944 w kościele znajdował się przypisywany Łukaszowi Cranachowi młodszemu portret Filipa Melanchtona, obecnie w q Muzeum Narodowym. Przy kościele istniał do 1945 roku cmentarz o tej samej nazwie (q cmentarze na terenie Śródmieścia. Zespół u podnóża Grodziska) oraz przytułek (Heilig-Leichnam-Hospital; q szpitale).
| 1577–1592 | filia kościoła św. Katarzyny |
| 1592–1602 | Abraham Heysichius (Heyse) |
| 1602–1603 | Nicolaus Durander |
| 1603–1612 | Paulus Wachsmuth |
| 1612–1613 | Nikolaus Menselius |
| 1614–1620 | Joachim Steigius |
| 1620–1630 | Georg Gilbert de Spaignaro |
| 1631–1639 | David Huberus |
| 1639–1672 | Caspar Bartholdi |
| 1673–1683 | Christian Meisner |
| 1683–1691 | Ephraim Kerstens |
| 1691–1693 | Michael Kempin |
| 1693–1696 | Theophilus Jungius |
| 1696–1706 | Michael Ulmitz |
| 1706–1709 | Ernst Gottlieb Lüschner |
| 1709–1713 | Peter Baystrup |
| 1713–1730 | Gottfried Neander |
| 1730–1751 | Nathanael Becks |
| 1751–1772 | Christian Foss |
| 1772 | Johann Gottlieb Dragheim |
| 1772–1774 | Carl Beniamin Lengnich |
| 1774–1776 | Carl Gabriel Brämer |
| 1776–1807 | Christoph Gottlieb Krieger |
| 1807–1808 | Johann Daniel Schultz |
| 1808 – ok. 1833 | Johann Gottfried Steffen |
| 1834–1836 | ? |
| 1837–1839 | Jacob August Hermann Hepner |
| 1840–1842 | Carl Reiness |
| 1844–1870 | Carl August Olaf Tornwaldt |
| 1871–1916 | Karl Ludwig Boie |
| 1916–1939 | Ernst Hermann Franz Lippky |
| 1939–1945 | Heinz Weidemann |
| 1945–1946 | ks. Stanisław Piekarz |
| 1948–1950 | ks. Tadeusz Zajączkowski |
| 1950–1957 | ks. Tadeusz Powąska |
| 1957–1958 | ks. Józef Nowak |
| 1958–1961 | ks. Stanisław Maćkowiak |
| 1961–1962 | ks. Zygmunt Mędrak |
| 1962 | ks. Eugeniusz Rosiecki |
| 1962–1998 | ks. Marian Lewandowski |
| 1998– | ks. Rafał Michalak |
