CRISPIN MATHIAS, lektor języka polskiego
| < Poprzednie | Następne > |
MATHIAS (MACIEJ) CRISPIN (30 I 1760 Diesowen an der polnischen Grenze (Diesowen przy polskiej granicy) lub 31 I 1760 Dübow (Dybowo koło Piszu) – 14 IV 1797 Gdańsk), kaznodzieja w kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy, lektor języka polskiego. Pochodził z rodziny chłopskiej, wiadomo tylko, że matka nosiła panieńskie nazwisko Turowska. Miał starszego brata, kapitana w służbie pruskiej. Do 12 roku życia był uczniem polskiej szkoły w Dybowie, następnie niemieckiej w Królewcu. Do 1779 uczeń gimnazjum w Królewcu, od 2 III 1780 student filozofii i teologii na tamtejszym uniwersytecie. Zdał egzamin kandydacki, co umożliwiło mu głoszenie kazań w językach polskim i niemieckim. Był też prywatnym nauczycielem języka polskiego synów kupców królewieckich, w 1791 przebywał z nimi przez 10 miesięcy w Krakowie i Warszawie.
W 1795 przybył do Gdańska na umówione spotkanie z bratem, do którego jednak nie doszło. W trakcie pobytu w Gdańsku dowiedział się o stanowisku kaznodziei polsko-ewangelickiego w kaplicy św. Anny, które zwolniło się po śmierci Johanna Wilhelma Lehmanna. Po wygłoszeniu dwóch kazań w tejże kaplicy zgłosił do Ministerium Duchownego swoją kandydaturę, 1 X 1795 zdał egzaminy i został kandydatem tegoż gremium, w styczniu 1796 otrzymał stanowisko kaznodziei w kaplicy św. Anny, ordynowany 28 lutego, wprowadzony 8 marca przez pastora kościoła św. Ducha Johanna Wilhelma Lindego. Równocześnie został lektorem języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Udzielał też prywatnych lekcji języka polskiego.
Od 3 II 1797 żonaty był z Sofią Wilhelminą (1755 – pochowana 24 VI 1808 przy mężu, Gdańsk), córką krawca z Królewca Friedricha Korscha, wdową (z córką) po inspektorze celnym w Królewcu Friedrichu Ludwigu Möllerze. Zmarł na gruźlicę, pochowany 19 IV 1797 przed ołtarzem w kaplicy św. Anny pod płytą nagrobną nr 2.
Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 2, Leipzig 1911/1912, s. 559.
Faber Walther, Die polnische Sprache im Danziger Schul- und Kirchenwesen, „Zeitschrift der Westpreußischen Geschichtsvereins” 1930, H. 70, s. 133.
Pniewski Władysław, Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938, s. 137–138.
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ…, Danzig und Leipzig, 1760, s. 14, 79, 80, 100.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 62.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 3, 170.
Żukowska Irena, Crispin Maciej, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 232.
