LINDE ADRIAN von der, II, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
ADRIAN von der LINDE II (6 V 1610 Gdańsk – 1 IV 1682 Gdańsk), burmistrz. Syn burmistrza Adriana Lindego. W kwietniu 1619 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, w 1625 studiował na uniwersytecie w Królewcu, w 1631 w Altdorfie, w 1633 najprawdopodobniej w Lejdzie.
W latach 1634–1638 ławnik Głównego Miasta, od 1639 rajca, w 1639 sędzia. Od 1645 burmistrz. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1647, 1650, 1654, 1658, 1662, 1666, 1670, 1674, 1677 i 1681, drugiego w 1646, 1653, 1657, 1661, 1665, 1669, 1673, 1676 i 1680, trzeciego w 1645, 1649, 1652, 1656, 1660, 1664, 1668, 1672 i 1679, czwartego w 1648, 1651, 1655, 1659, 1663, 1667, 1671, 1675, 1678 i 1682. W 1644, 1649, 1655, 1659, 1664, 1668, 1672 i 1679 był burgrabią królewskim w Gdańsku. W latach 1655–1682 protoscholarcha Gimnazjum Akademickiego. Jako członek Kolegium Szkolnego, m.in. dokonywał lustracji stanu gdańskich szkół, za co dziękowali mu własnymi wierszami rektor szkoły mariackiej Jakob Zetzkius (1655) i rektor szkoły św. Katarzyny Christianus Crolovius (1656). Będąc administratorem Żuław Gdańskich nie wykazywał się zbyt wielkim zaangażowaniem w sprawowanie tego urzędu; na przełomie lat 70. i 80 XVII wieku narzekano na liczne zaniedbania w tym zakresie, zwłaszcza skarżyli się zamożni żuławscy chłopi na niesumienne prowadzenie ksiąg gruntowych, co z kolei pociągało za sobą perturbacje w kwestiach majątkowych (obrót ziemią, cesje dóbr itp.).
Gorliwy luteranin, niechętny rosnącym wpływom kalwińskim na terenie miasta. Wobec skarg gdańskich kalwinów do króla Jana Kazimierza z lat 1651 i 1652 udał się do Warszawy na czele delegacji złożonej z przedstawicieli wszystkich trzech ordynków w celu wyjaśnienia tej kwestii, uzyskując jedynie ogólnikowy nakaz poszanowania mandatów królewskich. Czynnie zaangażował się w sprawę odebrania gdańskim wyznawcom kalwinizmu kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy. Przejawiał dużą aktywność w zakresie mecenatu nad sztuką luterańską w Gdańsku i na terenie swoich wiejskich posiadłości, był zwłaszcza gorącym zwolennikiem i propagatorem tzw. nowej ikonografii luterańskiej. W 1648 wsparł finansowo zamówienia na obrazy przeznaczone dla kościoła św. Trójcy, w 1650 ufundował ołtarz w kaplicy św. Anny, w 1647 sfinansował budowę ołtarza i ofiarował do kościoła parafialnego w Helu obraz Ecce Homo, wzorowany na rycinie Rembrandta, w 1665 fundował ołtarz w kościele w Osicach, w 1672 krucyfiks na ołtarz w kościele w Koszwałach, około 1681 duży obraz pasyjny przy ambonie w kościele w Bogatce. W 1673 podarował Gimnazjum Akademickiemu portret Bartolomäusa Keckermanna.
27 XII 1656 podejmował króla polskiego Jana Kazimierza w swojej kamienicy przy Langgasse 25 (ul. Długa); spotkanie to zostało upamiętnione utworem okolicznościowym Musa hospitalis, ogłoszonym drukiem w Gdańsku w 1657. W tym samym roku (1657), prowadził z monarchą korespondencję, wyrażając w sposób rzeczowy swoją opinię na temat zawartych pomiędzy Rzeczpospolitą a księstwem pruskim w tymże roku tzw. traktatów welawsko-bydgoskich, zrywających zależność lenną Prus Książęcych. Pod koniec 1657 został oddelegowany przez Radę Miejską Gdańska (wraz z rajcą Albrechtem Rosenbergiem i syndykiem Christianem Schröderem) na rozmowy z królem do Bydgoszczy w celu odwiedzenia monarchy od planów przekazania Elbląga elektorowi brandenburskiemu Fryderykowi Wilhelmowi w zamian za odstąpienie przezeń od koalicji ze Szwecją.
Posiadał bogaty księgozbiór. Próbował swojego pióra, pisząc okolicznościowe utwory wierszowane po łacinie i niemiecku. Obracał się w kręgach literackich Gdańska, w których był najwyraźniej ceniony. Już 23 III 1645, z okazji pierwszego w karierze wyboru na urząd burmistrza, swoje wiersze dedykowali i podarowali mu gdańscy twórcy: Johann (Schmidt) Fabricius (jego brat cioteczny), Michael Albinus, Odwald Endler i Adam Jacob Martini. Objęcie urzędu burgrabiego w 1655 w podobny sposób gratulował mu Johann Berg z Lipska (1631–1660). Na początku lat 60. XVII wieku doprowadził do pojednania niechętnych wobec siebie dwóch gdańskich poetów: Carla Tauta (późniejszego pastora luterańskiego w Kiezmarku) i Ludwiga Knausta. O estymie jaką cieszył się w lokalnym środowisku literackim może także świadczyć i to, że z okazji jego ślubu z Marthą Wichmann w 1633 swoje wiersze gratulacyjne przysłało aż 18 gdańskich poetów.
Przez większą część życia aktywnie zajmował się kupiectwem, angażując środki finansowe w handel morski, jednak w dojrzałym wieku zainteresował się lokowaniem kapitału w ziemię (być może nosił się nawet z zamiarem opuszczenia miasta i pędzenia ziemiańskiego żywota). Od 1645 dzierżawił nieformalnie starostwo mirachowskie, którego prawnym tenutariuszem był od 16 IV 1660 do 23 VIII 1677, uzyskując stosowny przywilej od króla Jana Kazimierza. W 1658 wszedł w posiadanie wsi Brusy nieopodal Chojnic, natomiast do 1659 dzierżawił majątek ziemski w Łapinie. Był również właścicielem dóbr w Lisewie. Zajmował w Gdańsku odziedziczoną po ojcu (nabytą przezeń w 1621) kamienicę przy Langgasse 25 (ul. Długa).
18 I 1633 ożenił się z Marthą (zm. 13 IX 1663 w wieku 47 lat), córką kupca Daniela Wichmanna, co okolicznościowymi utworami uczcili m.in. lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim Martin Deyk, sekretarz miasta Johann Chemnitius i inni. Drugi związek małżeński zawarł 15 II 1665 z Concordią (3 IX 1625 – 20 VI 1684), córką burgrabiego gdańskiego Johanna Wahla, wdową po Friedrichu Vedders. Miał z pierwszego małżeństwa ośmioro dzieci: synów 1/ Adriana, 2/ Sigismunda, 3/ Carla i 4/ Constantina oraz córki 5/ Florentinę (30 XI 1636 – 7 VIII 1659), której ślub 29 IV 1659 z kupcem i późniejszym ławnikiem Elertem Friedrichsem (9 XII 1632 – 3 VI 1679) stał się okazją do powstania licznych wierszy (m.in. sekretarza miasta Lukasa von der Linde (1625–1660), Georga Baumgarta, Ludwiga Knausta, brata ciotecznego Gottfrieda Peschwitza, Carla Tauta, Johanna Berga z muzyczną oprawą Thomasa Strutiusa), a której przedwczesną śmierć m.in. uczcił utworem żałobnym przyjaciel domu Joachima Pastoriusa i późniejszy burmistrz Johann Ernst Schmieden; 6/ Concordię (3 III 1640 – 7 IV 1678), 7/ Annę Catharinę (14 II 1642 – pochowana 17 VIII 1701), od 1668 żonę Johanna von Rittgera zur Horsta (który 1685 przeszedł na katolicyzm) i 8/ Marthę Reginę (29 VII 1653 – 16 I 1655), żegnaną żałobnym utworami lekarza Gerbrandta Hajo, gdańskiego prawnika Eliasza Constantina Schrödera von Treuen i rektora szkoły św. Piotra i Pawła Johanna Georga Moeresiusa (ojca Samuela Moeresius).
Pierworodny syn Adrian (1 XII 1633 Gdańsk – 19 XI 1702 Frombork), z bratem Sigismundem w czerwcu 1641 zapisany został do Gimnazjum Akademickiego, mimo odebranego głęboko luterańskiego wychowania, dokonał około 1673 konwersji na katolicyzm, przyjął święcenia kapłańskie, w 1681 (na krótko przed śmiercią ojca) objął stanowisko kanonika katedralnego we Fromborku. Sigismund (24 II 1635 – pochowany 13 IX 1677 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP)), po naukach w Gdańsku studiował w Lejdzie, w Gdańsku mieszkało jego potomstwo. Trzeci syn Carl (17 XI 1638 – 1720), od maja uczeń Gimnazjum Akademickiego, wyjechał z Gdańska, udając się w 1679 na służbę księcia neuburskiego; pełnił także od 1686 funkcję komendanta twierdzy w Jülich w Nadrenii, w której dosłużył się stopnia generała pułkownika. Najmłodszy syn Constantin (22 VII 1643 – 1672 Hamburg), w czerwcu 1654 zapisany do Gimnazjum Akademickiego, również opuścił Gdańsk, pływając jako kapitan na niderlandzkich statkach handlowych.
Pochowany 7 IV 1682 w kościele NMP. Ephraim Praetorius wspomina o powstałym w 1664 jego miedziorytniczym wizerunku, z inskrypcją autorstwa pastora Joachima Pastoriusa.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 108, 140, 180, 183.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 308.
