CYGALSKI MAKSYMILIAN, obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
MAKSYMILIAN CYGALSKI (17 IX 1900 Zawory, powiat Śrem – 5 X 1939 Gdańsk), obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Tomasza i Antoniny z domu Guenther. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczył się w szkole ogrodniczej w Berlinie. 1 X 1918 powołany do armii niemieckiej, wcielony do pułku we Frankfurcie, z którego w grudniu uciekł i przyłączył się do oddziałów powstańczych w Wielkopolsce.
W 1919 otrzymał przydział do wojsk łączności w cytadeli poznańskiej. Po kursie alfabetu Morse’a zgłosił się ochotniczo do walk obronnych, w których brał udział w latach 1919–1920 jako telegrafista 2. Batalionu Telegrafistów Wielkopolskich przy 14. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. W sierpniu 1920 (z powodu dyzenterii) wycofany z frontu. W grudniu 1920 otrzymał skierowanie na kurs juzistów (obsługa dalekopisów) w Poznaniu, po którego ukończeniu w czerwcu 1921 zgłosił się ochotniczo do Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych Górnego Śląska. Brał udział w powstaniu górnośląskim od 6 VI do 7 VII 1921. Następnie przez dwa miesiące pracował w Sztabie Głównym w Warszawie jako juzista. Po uzupełnieniu wykształcenia wstąpił 1 X 1921 do służby pocztowo-telegraficznej w Poznaniu.
W 1927 służbowo przeniesiony do Gdańska, do Urzędu Pocztowo-Telegraficznego Gdańsk nr 1, gdzie był początkowo starszym asystentem, następnie do 31 VIII 1939 kierownikiem oddziału. Zamieszkał z rodziną przy Schwarzes Meer (ul. Stawki, budynek nie istnieje), w latach 1932–1935 mieszkał przy Opitzstrasse 8 (ul. Orzeszkowej, budynek również nie istnieje). 1 IX 1939 ewakuowana wcześniej do krewnej w Toruniu żona z dziećmi znalazła się w Chrzanowie (obecnie część Bemowa w Warszawie), skąd pod koniec października tego roku wróciła do Torunia, następnie do rodziców żony do Kartuz, gdzie przebywała do końca wojny.
1 IX 1939 brał udział w obronie Poczty Polskiej, skazany na śmierć wyrokiem sądu polowego grupy gen. Friedricha Georga Eberhardta, rozstrzelany 5 X 1939 na Zaspie. Po ekshumacji 28 VIII 1991 prochy pochowano 4 IV 1992 we wspólnej mogile 38 obrońców Poczty Polskiej na cmentarzu na Zaspie. Wyrokami Wielkiej Izby Karnej Sądu Krajowego w Lubece, zapadłymi 26 XII 1996 oraz 7 I 1997, został prawnie zrehabilitowany oraz uznany za żołnierza broniącego wolności Ojczyzny.
W 1971 pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wychodźstwie Augusta Zalewskiego Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy, w 1999 nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska. Z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ziemi Śremskiej 5 V 2005 w rodzinnych Zaworach odsłonięto pamiątkowy kamień z poświęconą mu tablicą, którym opiekuje się Szkoła Podstawowa im. Emilii Sczanieckiej w Konarzycach. To samo Towarzystwo od 1998 organizuje corocznie w dniu jego urodzin Rajd Rowerowy Szlakiem im. Maksymiliana Cygalskiego (głównie dla młodzieży szkolnej), jest także inicjatorem wydawania przez Pocztę Polską akcesoriów filatelistycznych z jego wizerunkiem (okolicznościowe kartki pocztowe, stemple i datowniki).
Od lipca 1930 był żonaty z Gertrudą Ewą z domu Kruczyńską (25 I 1912 Kartuzy – 20 III 1979, pochowana na cmentarzu komunalnym w Sopocie), poznaną dzięki Alfonsowi Flisykowskiemu w Kartuzach, która powróciła do Gdańska na stałe z synem w 1946 i której władze Gdańska w 1962 przyznały mieszkanie na osiedlu im. Obrońców Poczty Polskiej na Rudnie. Ojciec Stefanii (ur. 1931 Gdańsk), zamężnej Koziarowskiej, uczennicy Szkoły Powszechnej im. Józefa Piłsudskiego Gdańskiej Macierzy Szkolnej przy Wallgasse 21 (ul. Wałowa) w Gdańsku, absolwentki gimnazjum w Kartuzach (matura 1949) i Wyższej Szkoły Handlu Morskiego w Sopocie (1953), mieszkanki tego miasta, i Janusza (18 VI 1935 Gdańsk – 13 XI 2011 Mogilno), absolwenta I Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku (1953).
W 2023, razem z Janem Jazy, upamiętniony przez Pocztę Polską okolicznościową kartką pocztową, a 4 X 2024, z inicjatywy Rady Dzielnicy Aniołki, odsłonięto poświęconą im tablicę na budynku przy ul. Orzeszkowej 8.
