KÜHN HEINRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
HEINRICH KÜHN (19 XI 1690 Królewiec – 6 VIII 1769 Gdańsk), profesor Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku. Uczeń gimnazjum w Królewcu, w latach 1707–1714 studiował na tamtejszym uniwersytecie matematykę, filozofię i prawo. Odbył podróż naukową do Niemiec, w Halle był uczniem profesora matematyki Chrystiana Wolffa. W 1717 uzyskał na uniwersytecie w Królewcu doktorat obojga praw, w 1727 habilitację, pracował jako profesor tego uniwersytetu.
W Gdańsku w latach 1733–1769 profesor matematyki gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, dzięki jego zabiegom nauki ścisłe uzyskały w gimnazjum wysoki poziom. W mowie inaguracyjnej z 1733 (Anzeige seiner mathematischen Vorlesungen) zapowiedział prowadzenie wykładów z arytmetyki, geometrii i astronomii w oparciu o szkołę Pitagorasa. Na wykładach poruszał także kwestie związane z architekturą cywilną i wojskową, hydrauliką, od 1741 również i tematy związane z pirotechniką i geografią polityczną. Pobierał 800 florenów rocznego wynagrodzenia i 200 florenów rocznej dopłaty do czynszu. Od 1735 członek zamiejscowy Petersburskiej Akademii Nauk (późniejsza Rosyjska Akademia Nauk). W 1743 był współzałożycielem Towarzystwa Przyrodniczego, w 1748 jego dyrektorem. W ramach Towarzystwa prowadził badania nad rozwiązaniami praktycznymi dla gdańskiego kupiectwa (dźwignia i równia pochyła, dokładne wagi, tablice astronomiczne dla celów żeglugi).
Autor prac z zakresu fizyki, geografii fizycznej, astronomii, matematyki i kalendarzy, m.in. Vernünftige Gedanken von dem Ursprung der Quellen, und des Grund-Wassers, auch von andern damit verknüpften Sachen (Rozsądne przemyślenia na temat pochodzenia źródeł i wód gruntowych oraz innych rzeczy z tym związanych, 1746); De motu gravium (w pierwszym numerze czasopisma Towarzystwa Przyrodniczego „Versuche und Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig”, 1747), Gedanken von der Subtilität und Sichtbarkeit der Luft (Przemyślenia o subtelności i widoczności powietrza; w 8. numerze tego samego czasopisma), Vom wahren Ursprung des Cometenschweifs (O prawdziwym pochodzeniu ogona komety; w 11. numerze), Tentamen de aequationibus cubicis (1771). W księdze pamiątkowej jubileuszu 200-lecia Gimnazjum Akademickiego z 1758 drukował rozprawę o korzyściach w życiu ogółu społeczeństwa płynących z matematyki i fizyki.
Od 1735 wydawał w Gdańsku kalendarze w dwóch wersjach: dla ludzi światlejszych i dla warstw niższych. Na ich łamach zamieszczał ogólne informacje geograficzne, instrukcje o korzystaniu z kompasu, busoli i lupy, zapoznawał z mapami żeglarskimi, stworzeniami morskimi (np. wielorybami i latające ryby) i nie tylko (np. także opisywał krokodyla), nie stronił od opisu państw morskich, szczególnie obszernie pisał o Chinach i Indiach. Równocześnie zamieszczał informacje np. o prądach morskich występujących na szlakach uczęszczanych przez gdańskich żeglarzy, podawał wiadomości z zakresu hydrostatyki i budowy statków, omawiał nowe wynalazki z dziedziny nawigacji. Sam był przekonany, że wszystkie morza łączą się z sobą podziemnymi kanałami, a odnogi tych kanałów docierają do gór, gdzie woda się podnosi, sól wyparowuje i stąd biorą się górkie źródła rzek. Jego napisana po łacinie monografia o pochodzeniu źródeł i wód gruntowych z 1740 Meditationes de origine fontium et aquae putealis, opublikowana rok później także po francusku i niemiecku, oraz dalsze prace w tej dziedzinie, m.in. opracowanie aparatu do mierzenia spadku wody w rzekach (zaprojektował nawet specjalny do tych badań statek), stworzyły podstawy do rozwoju hydrogeologii, a jemu samemu przyniosły nagrodę francuskiego towarzystwa naukowego w Bordeaux. Zwolennik heliocentryzmu, propagator nowych zdobyczy nauk ścisłych. Jako pierwszy zastosował w matematyce geometryczną interpretację liczb zespolonych, udoskonalił rozwiązywanie równań wyższego stopnia, opracował sposób sprawdzania będących w powszechnym użytku wag.
Żonaty był z Juliane Christine (pochowana 17 IX 1793 w wielu 91 lat), która po śmierci męża otrzymała z zapomogowej kasy wdowiej Gimnazjum Akademickiego kwartalny zasiłek i dodatkowo 1000 florenów. Ojciec Juliany Caroliny (pochowana 20 X 1739). Pochowany 17 VIII 1769 w kościele św. Trójcy pod płytą nagrobna nr 1 (spoczęły tu także żona i córka).
Bibliografia:
Günther Otto, "Kühn Heinrich", Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 17, 1883, s. 341.
Kubik Kazimierz, Współpraca Gimnazjum Akademickiego z Towarzystwem Przyrodniczym w Gdańsku, w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, Gdynia 1959, s. 195–199.
Schumann Eduard, Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig 1743–1892, „Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig”, NF, Bd. 8, Danzig 1893, nr 2, s. 77.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 3, 188.
