DZIEKUĆ-MALEJ ŁUKASZ, działacz białoruski, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
ŁUKASZ DZIEKUĆ-MALEJ (białoruski: Лука Мікалаевіч Дзекуць-Малей) (1 X 1888 Słonim, obwód grodzieński – 20 I 1955 Gdańsk), baptysta, działacz białoruski, patron gdańskiej ulicy. Urodzony w rodzinie prawosławnego nauczyciela Mikołaja, po utracie rodziców w wieku czterech lat wychowywany w również nauczycielskiej rodzinie Funtów.
W 1906 ukończył seminarium nauczycielskie; nauczyciel, inspektor oświaty. Podczas służby wojskowej w armii rosyjskiej zetknął się w Białymstoku z protestantami-baptystami (ochrzczony 31 XII 1912 w rzece Supraśl) ( baptyści). Za głoszone poglądy więziony w Brześciu nad Bugiem, z racji częstych podróży i znajomości języków obcych wielokrotnie podejrzewany o szpiegostwo zarówno przez władze carskie, sowieckie jak i później przez PRL-owską Służbę Bezpieczeństwa. W latach 1913–1915 uczestniczył w dwuletnim kursie w Petersburgu, organizowanym przez Światowy Związek Baptystów, następnie włączył się w budowę białoruskiej państwowości (w 1918 komisarz okręgu Krynki-Łunna), organizator szkolnictwa na Grodzieńszczyźnie.
Represjonowany przez władze polskie w 1919, w 1920 przewodniczący Białoruskiej Rady Szkolnej, przeciwstawiającej się polonizacji białoruskich szkół. Wraz z żoną Serafiną, Antonem Łuckiewiczem i Abrahamem Rozenbergiem (Adamem Rutkowskim) przetłumaczył na język białoruski Biblię; w 1921 wysiedlony do Brześcia nad Bugiem, gdzie jego staraniem wybudowano kaplicę baptystów. We wrześniu 1926 na konferencji w Łodzi został wybrany na wiceprezesa ugrupowania baptystów (Związek Słowiańskich Zborów Ewangelicznych Chrześcijan i Baptystów), w 1937 został członkiem Rady Naczelnej nowo utworzonego Kościoła Ewangeliczno-Baptystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej, nie uznanego jednak przez władze II Rzeczypospolitej. Działając w Brześciu i okolicy, do 1939 prowadził działalność misyjną i działał społecznie, czego efektem było 20 założonych tu przezeń zborów o łącznej liczbie 1152 członków (stan z 1938), a także jedyny sierociniec polskich baptystów w okresie międzywojennym, zorganizowany w Brześciu.
W 1941 aresztowany przez Rosjan, skazany na karę śmierci (za rzekome szpiegostwo i chęć obalenia ustroju), żonę z dziećmi zesłano na Syberię (lipiec 1941 – grudzień 1942 i czerwiec 1943 – czerwiec 1946 Barnauł (Kraj Ałtajski), grudzień 1942 – czerwiec 1943 Bolszoj Kukuj (obwód kurski)). Odzyskał wolność po wkroczeniu armii niemieckiej. Za udzielanie pomocy Żydom w 1943 został aresztowany przez Gestapo. Uwolniony, wziął udział 27 VI 1944 w II Wszechbiałoruskim Kongresie w Mińsku, kilka dni później ewakuował się z wojskiem niemieckim przed wkraczającą Armią Czerwoną. W 1945 w Niemczech (m.in. w Neubrandenburgu),
od 1946 w Gdańsku, dokąd powróciła z zesłania reszta rodziny. Od stycznia 1947 do grudnia 1949 kaznodzieja zboru przy ul. Dąbrowskiego (zrezygnował ze względu na stan zdrowia) i prezbiter okręgowy. W latach 1949-1952 kaznodzieja zboru w Białymstoku.
Przekład Biblii, którego dokonał, traktował jako swoje największe osiągnięcie życiowe. Był on wydawany najpierw jako cztery osobne Ewangelie (1926–1928, Łódź), następnie łącznie Nowy Testament i Psalmami jako „Новы Запавет Госпада нашага Ісуса Хрыста і Псальмы” (Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwa Biblijne w Helsinkach, 1931), wznawiane jeszcze trzykrotnie (1948, 1985 i 1991). Był to pierwszy pełny Nowy Testament w języku białoruskim, nadal uchodzący za jeden z najlepszych białoruskich przekładów, korzystają z niego nie tylko protestanci, ale także katolicy jak i prawosławni, sam autor bywa nazywany ojcem białoruskiej Biblii. W latach 1920–1924 przełożył na język białoruski 17 broszur religijnych, w 1927–1928 prowadził białoruską rubrykę w baptystycznym czasopiśmie religijnym „Majak”, w 1942 wydał w Mińsku modlitewnik w języku białoruskim.
Od 11 VI 1922 żonaty z Serafiną z Kiszków (1898 – 18 II 1953 Gdańsk), nauczycielką. Ojciec Łyka (Łukasz, ur. 1924), Loni (Leonid, ur. 1925, zmarł w dzieciństwie), Serafiny (ur. 1928), Lilii (ur. 1929) i Daniela (Brześć nad Bugiem 6 IV 1930 – 15 XI 2010 Gdańsk), lekarza. Pochowany na cmentarzu Garnizonowym ( cmentarze na terenie Śródmieścia. Zespół przy Grodzisku). Od 25 III 2004 jego imię nosi ulica w dzielnicy Gdańsk-Aniołki, wcześniej część ul. Świdnickiej. O nadanie nazwy wystąpiło Centrum Literatury Chrześcijańskiej w imieniu środowisk skupionych w Forum Współpracy Ewangelicznych Chrześcijan w Gdańsku, podczas głosowania uchwały przez Radę Miasta Gdańska obecny był i dziękował Daniel Dziekuć-Malej z córką Elżbietą (ur. 1964).
