STOGI
< Poprzednie | Następne > |
STOGI(Heubude, ob. nazwa od 1946), jednostka pomocnicza Gd. (q administracyjny podział). Wieś. Pierwotnie łąki w części należące do rybaków z q Osieka (od XIII w.), w części do q opactwa oliwskiego (od 1330, drogą wymiany z Krzyżakami), w części do q szpitala św. Jakuba (XV–XVI w.). Do rybaków z Osieka należało także bagno, w XVI w. w posiadaniu gd. Szpitala Bożego Ciała, i zwane Haberhorst. W pocz. XV w. na części obecnego obszaru S. istniały zabudowania (buda) koniuszego krzyż. z zamku gd., w innej części od przełomu XIV/XV w. notowana była osada Breslaw, od 1438 notowano istnienie karczmy zw. Duczke (od imienia kramarza Dutczkego). Od 1454 – własność miasta Gd., z nadania króla pol. Kazimierza Jagiellończyka, który zastrzegł sobie na mierzei prawo polowania w tutejszych lasach. W XVI w. osiedle rybackie z centrum nad Wisłą, chociaż zabudowa związana z mor. połowami istniała także w sąsiedztwie nadmorskiego lasu. Centrum wsi wyznaczają mniej więcej ob. rejon ul. Nad Brzegiem, Tamka (od grobli przy Wiśle i cieku Bordune (Berdun; q Wisła), Siennej (ciąg drożny biegnący do przeprawy przy q Gęsiej Karczmie) i okolice ob. ul. Stryjewskiego, dawna droga wykorzystywana przez połączenie pocztowe Gd.– Królewiec (q poczta). W 1603 przy zach. brzegu q Pustego Stawu istniał należący do gd. burmistrza q Johanna von der Beke (1547–1611) dwór, obok którego był browar. W 1643 istniało w centrum wsi 19 zagród (17 w rejonie ob. ul. Tamka, 2 przy ob. ul. Stryjewskiego). Duńczyk q Sören Björn (1744–1818) dał początek kurortowi – pocz. nad Pustym Stawem, nast. nad brzegiem morza. Rozwój kurortu przyczynił się do szybkiego rozwoju wsi mimo zniszczeń w okresie wojen napoleońskich, zwł. w pocz. 1813 (1807 kwaterowały we wsi m.in. oddziały pol.). W 1820 liczyła ona 561 mieszkańców, 1848 – 805, 1868 – 1320 i 99 domów, 1875 – 1420, 1910 już 3114 mieszkańców i 289 domów. Od 1869 trwała niwelacja, osuszanie i drenowanie terenów łąkowych i leśnych przy granicy z Wisłoujściem dla budowanych wodociągów gd. (q Sączki). 13 VI 1897 powołano nowa gminę wiejską, obejmującą Stogi, Krakowiec, Górki Zach. W 1899 wybudowano przy Hortsstraße 12 (ul. Rozłogi) kościół ewangelickim (tzw. Bethaus – kaplica), wcześniej działał cment. przy ul. Nowotnej. W 1911 wybudowano szkołę (ob. SP nr 11 przy ul. Stryjewskiego 28). Obszar nadmorski objęty był od 2. poł. XIX w. artyleryjskim systemem obrony od strony morza (były tu 3 baterie – 12 armat, 6 moździerzy), 1911 w pobliżu wydm, na płn. zachód od zabudowań wsi, wybudowano schron stanowiący prawe boczne stanowisko Dorfbatterie (baterii wiejskiej) z punktem dowodzenia w Brzeźnie, na płn.wschód. schron stanowiący prawe boczne stanowisko Forstbatterie (baterii leśnej). Nie dokończono rozpoczętej 1919 budowy gł. stano- wiska Dünenbatterie (baterii wydmowej dla 2 armat kolejowych kal. 240 mm); wybudowano 2 schrony amunicyjne i stanowisko kierowania ogniem w rejonie pętli tramwajowej. Od 1 IV 1914 wieś została włączona w granice adm. Gd., przy czym wcześniej Zarząd Miasta wykupił tu od powiatu Gdańsk Niziny 99 ha obszarów (z 282 ha całości). Jednocześnie wzrost popularności morskiego kąpieliska spowodował upadek założeń przy Pustym Stawie. W 1922 obszar ten nabył Robert Amsel, zakładając fabrykę pasmanteryjną (ob. Pasanil; q przedsiębiorstwa), dla której adaptowano Hotel Kuracyjny (Kurhotel) i Neuer Saal (rozebrane z uwagi na zły stan techn. po 1945). Z dawnego założenia kuracyjnego nad Pustym Stawem ob. nadal pozostały czytelne promenady i ścieżki. W 1927 doprowadzono do plaży q tramwaj, wzdłuż torowiska wybudowano asfaltową drogę, oddaną do użytku 13 V 1935, na odcinku od strony Stogów pokrywającą się z Budenweg i z dalszym odcinkiem nakierowanym na oś Strandhalle. Pozostałą część Budenweg przekształcono w promenadę. W 1927 w 564 domach mieszkało ok. 5 tys. osób (przed 1939 jeszcze 14 rybaków). W okresie II WMG po polsku S. nazywano nieoficjalnie Hejbudy, Sienna Huta. W 1921–45 przy Heubuder Straße 45 (ul. Sienna) istniała firma H. Wolff Danziger Bootswerft (od 1939Boots- und Yachtwerft, należąca do Friedricha Kroppa; q przedsiębiorstwa i zakłady przem.), produkująca łodzie i jachty. W końcu 1944 Niemcy wybudowali na plaży, w ramach przygotowań do obrony przeciwdesantowej, małe (jedno-, dwuosobowe) bunkry, wykonane częściowo z kręgów betonowych i kopuł z lanego betonu, z otworami strzelniczymi skierowanymi w stronę morza, połączone zasiekami z drutu kolczastego (zlikwidowane w większości po 1946/47). Polonizując niem. nazwę Heubude, Zarząd Miasta skłaniał się pocz. ku nazwie Sianki, proponowano nazwę Sienica; 1946 przyjęto obecną. W miejscu firmy Boots- und Yachtwerft powstała (po przekształceniach) q Stocznia Jachtowa im. J. Conrada Korzeniowskiego. Od 1947 ubiegano się o założenie parafii i kośc.(q kośc. Świętej Rodziny, ul. Krucza 12). Od 1963 rozpoczęła się zabudowa obszaru S. nowoczesnymi blokami, a wzrost liczby ludności spowodował m.in. konieczność wybudowania (obok działającej od 1945 SP nr 11) 1965 SP nr 72 przy ul. Kłosowej 3 (od 1972 im. mjr. Henryka Sucharskiego), od 1999 Gimnazjum nr 11 (drugą obok SP nr 11). W 1957–68 przy ul. Nowotnej 18 działało kino Włókniarz (q kina). W płn.-zach. części S. powstał q Port Północny (budowany od 1970), baza przeładunku węgla (od 1974), paliw (ropy naftowej, od 1975) i terminal kontenerowy q DCT Gd.
Tabela: Stogi. Ulice