PRAWOSŁAWNA PARAFIA ŚW. MIKOŁAJA CUDOTWÓRCY
| < Poprzednie | Następne > |
PRAWOSŁAWNA PARAFIA ŚW. MIKOŁAJA CUDOTWÓRCY. Początki parafii związane są z rozpoczęciem 1734 działalności q Konsulatu Generalnego Imperium Rosyjskiego, przy którym (Langgarten (ul. Długie Ogrody)) wydzielono miejsce dla prowizorycznej kaplicy św. Mikołaja Cudotwórcy, obsługującej gł. załogi ros. statków i okrętów. W 1769 kaplicę przeniesiono do budynku obok przebudowanej na pałac siedziby konsulatu. Obsługiwała niewielką kolonię ros. w Gd. (1914 było to 278 osób). Podczas I wojny światowej służyła duchową pomocą jeńcom ros. w obozie na Przeróbce; do 1945 w ołtarzu przechowywany był spis nazwisk 704 zmarłych w obozie jeńców. W 1918 proboszczem został oficer i psalmista z Żytomierza – Miller. Po objęciu przez bolszewików władzy w Rosji, chwilowo wzrosła liczba wiernych, rekrutująca się z przybyłych 1919–22 emigrantów; dla większości Gd. był tylko miejscem tymczasowego postoju. Parafia podporządkowana była rezydującemu w Berlinie abp. Serfinowi, zwierzchnikowi emigracyjnego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w Niemczech. Wobec rozbicia polit. pozostających w Gd. Rosjan, parafia starała się prowadzić akcję integracji nar. i wyznaniowej, tworząc organizacje dobroczynne (kasy pogrzebowe, zapomogowe, komitety opieki nad grobami, chór, od 20 IV 1933 szkołę przyparafialną dla 20–30 dzieci, z zajęciami 2 razy w tygodniu). W 1926 władze II WMG przekazały konsulat w ręce bolszewików, które zamknęły kaplicę. Proboszcz Leonid Leontjew korzystał z – udostępnionej przez parafię anglikańską – kaplicy przy Heilige-Geist-Gasse 80 (ul. św. Ducha). 15 XII 1926 ks. protojerej Aleksander Szafranowski (9 VII 1875 Ilkowitschi, Rosja – 13 VII 1940 Gd., pochowany na cment. Garnizonowym w kwaterze prawosławnej) uzyskał budynek przy Töpfergasse (ul. Garncarska 1/3, róg ul. Elżbietańskiej 8, od której prowadziło wejście). Parafia liczyła 1,5 tys. osób, przeważnie emigrantów (1934 w II WMG było tylko 181 Rosjan posiadających obywatelstwo gd.), utrzymywała się ze składek i datków wiernych. W 1932, po pożarze kamienicy, cerkiew wyremontowano. W 1935 oddano pod opiekę Rady Parafialnej (organ pomocniczy, wybierany co 3 lata) odsłonięty 22 IX 1929 z inicjatywy działających w Gd. organizacji ros. pomnik wzniesiony na cment. Garnizonowym (q cmentarze. Zespół cmentarzy przy Grodzisku), który upamiętniał żołnierzy ros. zmarłych w Gd. podczas I wojny światowej (q obozy jenieckie w Gd.).
Aleksander Szafranowski poświęcił też ufundowaną przez parafię mozaikową ikonę św. Jerzego na XIX-wiecznym pomniku upamiętniającym żołnierzy ros. poległych w walkach o Gd. W 1940–1942 proboszczem był ks. Michał Ratiuk z Berlina, po nim (do 1945) ks. Piotr Rodkiewicz, kapitan armii ros. W 1945 cerkiew uległa zniszczeniu. Odrodzenie nastąpiło wraz z przybyciem do Gd. prawosławnych z byłych wsch. krańców Polski (także w wyniku akcji „Wisła”). Dzięki staraniom ks. prot. Eugeniusza Naumowa (przeniesionego nast. do Elbląga) otrzymano prawo uczestniczenia w mszach odprawianych w kośc. ewang. w Sopocie; 1946 na potrzeby parafii (powołanej 3 czerwca) przejęto obiekt przy ul. Sienkiewicza 8 we Wrzeszczu. Wybudowana kaplica poświęcona została 6 XII 1948 św. Mikołajowi Cudotwórcy. W lutym 1946 metropolita Dionizy planował włączenie Gd. do diecezji w Warszawie, w grudniu Sobór Biskupów zadecydował o tymczasowym powstaniu diecezji białostocko-gdańskiej (ówcześnie część woj. białostockiego, woj. olsztyńskie i gd.). W 1950 planowano utworzenie samodzielnej diecezji gd. Projekt zyskał aprobatę Urzędu do Spraw Wyznań, w styczniu 1951 metropolita Makary opowiedział się za powstaniem diecezji gdańsko-szczecińskiej,7 IX 1951 Sobór Biskupów podtrzymał decyzję o istnieniu w autokefalicznym (samodzielnym, od 1924) pol. kośc. prawosławnym, wśród jego 4 diecezji, także diecezji białostocko-gdańskiej (obejmującej powiat białostocki, sokólski, ełcki, a do 1958 część powiatu bielskiego oraz województwa olsztyńskie i gd.). W 1951 parafia liczyła ok. tysiąca osób, 1968 – 2 tys. W 1953 otrzymała budynek b. miejskiego q krematorium przy ul. Traugutta 45, 1983 także związane z nim budynki gosp. (od 1967 użytkowane przez Okręgowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji jako baza pogotowia tech. i brygad konserwatorskich). W 1983 całość poddano remontowi kapitalnemu. Na pocz. lat 90. XX w. pomieszczenia piwniczne (z urządzeniami krematoryjnymi) wynajęto pryw. spółce, uzyskane środki przeznaczając na dalszą przebudowę. W 1994 zmieniono dachy (z dachówki na blachę falistą), 1996 założono na nich hełmy (wg projektu Henryka Pracza), dzięki czemu budynek uzyskał wygląd cerkwi, uzupełniono mozaikami z wizerunkiem patrona cerkwi, od 2003 przystąpiono do dekoracji freskami (autorstwa i wykonawstwa Marka Sieńkowskiego) części ołtarzowej. W kwietniu 1995 metropolita warsz. abp Sawa erygował przy świątyni Prawosławną Parafię Wojskową św. Wielkomęczennika Jerzego Zwycięzcy, mającą prowadzić działalność w środowisku wojsk. Proboszczem do 1952 był ks. prot. E. Naumow, 1952–56 ks. prot. Leonidas Byczuk, 1956–76 ks. prot. Borys Szwarckopf, 1976–1984 ks. prot. Konstanty Gromadzki, 1984–85 ks. prot. Mikołaj Sidorski, 1985–2000 ks. mitrat Aleksander Tomkowid, 2000–11 ks. prot. Aleksander Zielepucha, ob. ks. Dariusz Jóźwik.
