DŁUGI TARG
| < Poprzednie | Następne > |
,_widok_od_strony_zachodniej,_Balthasar_Friedrich_Leizel,_oko%C5%82o_1780.JPG)
i Ratuszem Głównego Miasta, około 1876
w Wolnym Mieście Gdańsku przy Długim Targu 17/18, 1935
DŁUGI TARG (Langer Markt), plac stanowiący ostatni element Drogi Królewskiej, między Ratuszem Głównego Miasta a Bramą Zieloną. Najpóźniej od końca IX wieku istniały tu zabudowania związane z przeprawą przez Motławę (świadczą o tym odkrycia archeologiczne pod Ratuszem Głównego Miasta). Po powstaniu Głównego Miasta, od połowy lat 20. XIV wieku, jego centralne miejsce. Początkowo zaliczany do ul. Długiej, wyodrębniony przed 1378 (forum-targ), od 1514 określany jako lange markt. W XIV i XV wieku w każdą sobotę miejsce handlu mięsem; odcinek między obecną fontanną Neptuna a Ratuszem Głównego Miasta nazywany był Targiem Prosiąt. Targ w 1881 przeniesiono na plac Dominikański.
Długi Targ pokryty był kamieniami polnymi, jego obecny poziom jest wyższy o 1,5 m w stosunku do poziomu z 1617. W 1882 (podobnie jak ul. Długa) został wybrukowany kostkami granitu sprowadzonymi ze Skandynawii. W latach 1853–1854 dotarł tu gaz z gazowni miejskiej, 1871–1873 doprowadzono nowe instalacje wodociągowo-kanalizacyjne, zastępując działający od początku XVI wieku wodociąg z wodą z Potoku Siedleckiego i Kanału Raduni. 27 V 1885 ruszyły z niego pierwsze tramwaje konne do Wrzeszcza (od 14 VII 1885 przez Targ przebiegała ich linia z ul. Łąkowej do Targu Rakowego), zelektryfikowane w 1896 ( tramwaje). W 1945 całkowicie zniszczony, odbudowany, pokryty szlifowanym granitem. 20 V 1959 zlikwidowano ruch tramwajowy, w grudniu 1960, po oddaniu do użytku nowej jezdni łączącej ul. Chmielną z ul. Okopową, zlikwidowano ruch kołowy. Między 22 a 29 VII 1959 odbyły się tu pierwsze po II wojnie światowej Dni Gdańska. W maju 1967 Gdańskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych usunęło z jezdni kostkę brukową i pozostałości torów tramwajowych, układając nową nawierzchnię z kwadratowych płyt betonowych z domieszką białych granitowych grysów (długość krawędzi każdej płyty: 3 m, grubość: 20 cm). Poszczególne sekcje, złożone z dwóch takich kwadratów, zostały otoczone potrójnym rzędem czarnej kostki bazaltowej, o szerokości 25 cm.
Obecnie wokół placu znajduje się 46 zabudowanych parcel, z numeracją od wylotu ul. Ławniczej (w 1415 Matzkausche Gasse), wśród nich Dwór Artusa. W kamieniczkach numer 1–4, zwanych „królewskimi”, począwszy od XVII wieku, kwaterowali odwiedzający Gdańsk królowie polscy: Zygmunt III Waza (1623, 1626, 1627), Władysław IV (1634, 1635, 1636), Jan Kazimierz (1651, 1656/57, 1659/1660), Jan III Sobieski (1677/1678), August II (1698, 1710, 1716) i Stanisław Leszczyński (1708, 1733/1734). W domu numer 1, o klasycystycznej fasadzie z czasów, kiedy należał do rodziny Muhlów, lokowano damy dworu. Właściwą kwaterą królewską były górne piętra renesansowe domu numer 2 (z portalem i figurą Neptuna na szczycie); 9 IX 1677 urodził się tu królewicz Aleksander Sobieski. W XVIII wieku kamieniczka należała do Rosenbergów. Przed ozdobionym bogatymi kratami przedprożem ustawiono dwie pionowe płyty kamienne z czasów Stefana Batorego (lewa jest autentyczna). W czasie pobytu królów sień tego domu pełniła funkcję sali tronowej. Połączona z nią specjalnie przebitym przejściem sień domu numer 3 służyła na przemian za jadalnię i salę sądową. Na przełomie XVII i XVIII wieku właścicielem tego domu był królewski poczmistrz Franciszek de Grata ( poczta). W kamieniczce numer 4, z fasadą z około 1630 roku, mieszkali medycy królewscy i niektórzy dworzanie.
Bliźniacze rokokowe fasady numer 5 i 6 mają wspólne przedproże. Portal numer 5 skopiowano z Długiej 14, płyty przedproża z około 1700 roku pochodzą z domu Ferberów przy Długiej 29 (w balustradzie ich godło: żuraw z kamieniem w podniesionej łapie, symbol czujności). Przedproże (z postaciami nagich kobiet siedzących przy stole) klasycystycznej kamieniczki numer 7 przeniesiono z ul. Szerokiej 33. Dom numer 8 należał od 1726 do Brandesów. W klasycystyczną fasadę wmontowano kopię renesansowego portalu z domu numer 11. Przedproże pochodzi z Długiej 30, płyty z trzema gracjami i dwoma sfinksami – z domu Pod Murzynkiem na Szafarni (obecnie hotel Podewils). Pierwotne przedproże ustawiono przed sąsiednim domem numer 9. Przed domem numer 10, o barokowej fasadzie z około 1705, odtworzono i ustawiono przedproże z Długiej 76. W kamieniczce numer 11, należącej do burmistrza Johanna von Werdena, kwaterował Zygmunt August. Od 1695 właścicielem był rajca Johannes Brandes, którego herb wyrzeźbiono w przedprożu (przy odbudowie umieszczono niedokładną kopię, oryginał na dziedzińcu plebanii kościoła Najświętszej Marii Panny). Kończący pierzeję dom numer 13 należał w końcu XVIII wieku do rajcy Karla Ludwiga Gralatha (przedproże stało pierwotnie przy ul. Piwnej 69). Za wylotem ul. Mieszczańskiej (w 1415 Birhalsche Gasse, do 1945 Berholdsche Gasse) dom numer 15, należący niegdyś do burmistrza Gerharda Brandesa, posiada renesansową fasadę z 1605, z barokowym przedprożem. Pod numerem 17, własność między innymi burmistrza Matthiasa Zimmermanna, mieszkała w 1504 królowa Helena, żona Aleksandra I Jagiellończyka. Na połączonych trzech parcelach z łącznym numerem 19 od 1825 funkcjonował hotel (De Leipzig, Hotel du Nord, Zum Preußischen Hof, po roku 1945: Jantar, obecnie Radisson Blu Hotel Gdańsk (zob. też hotele). Najbardziej okazała kamieniczka numer 20 (po 1822 siedziba Pruskiego Banku Królewskiego) stoi w miejscu domu burmistrza Gerta von der Beckego; obecnie częściowo autentyczna fasada z 1680 (dzieło Andreasa Schlütera). Od strony Motławy Długi Targ zamyka Brama Zielona.
