KURKOWA, ulica
| < Poprzednie | Następne > |
KURKOWA (Schießstange), ulica, od obecnej ul. 3 Maja (Promenade, Horst-Hoffmann-Wall) do ► Grodziska, po lewej stronie krzyżuje się z obecną ul. Strzelecką (Schützengang). Powstała w 2. połowie XVI wieku i miała charakter typowo gospodarczy. Oddzielała teren Strzelnicy (► Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki) od tylnej zabudowy gospodarczej długich działek ogrodowych północnego bloku ► Nowych Ogrodów. Przedłużeniem w kierunku zachodnim była pierwotnie Weinbergstraße (ul. Zakopiańska).
Zabudowa, szczególnie południowa, została całkowicie zniszczona w 1577 podczas ► wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym. Odbudowana w 2. połowie XVII wieku przy rozbudowie fortyfikacji Grodziska, skrócona od strony zachodniej. Do końca 1. połowy XIX wieku, obok obiektów Strzelnicy i ogrodów (zob. ► August Lenz), zabudowę stanowiły gospody i letnie rezydencje. W 1851 kwadrat obecnych ulic: Kurkowej, Strzeleckiej, Nowych Ogrodów i 3 Maja przeznaczono na potrzeby sądu i więzienia (► Areszt Śledczy) oraz innych budynków użyteczności publicznej.
Ukształtowana w 2. połowie XIX i na początku XX wieku zabudowa przetrwała do 1945. Położona po północnej stronie pierwsza posesja należała w dalszym ciągu do Strzelnicy. Kolejne posesje: 2, 3 i 4 zajmowały kamieniczki lokatorskie. Obok nich (Kurkowa 5) zlokalizowany był cmentarz katolicki (► cmentarze na terenie Śródmieścia. Nowe Ogrody). W niewielkiej kamieniczce (nr 6) po 1945 znajdowała się strażnica 13 Kaszubskiego Pułku Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, który w latach 1945–1956 był współodpowiedzialny za ochronę zewnętrzną więzienia i transporty więźniów. Na prawo od kamienicy 8 można było dojść wąską drogą (Grüngürtel) na teren fortyfikacji Grodziska. Do 1946 sąsiedztwo kamienicy po przeciwnej stronie ulicy stanowił cmentarz Nowy Katolicki. Po II wojnie światowej kamienica w części służyła przez lata ► Milicji Obywatelskiej, później policji. Dawne kamienice 10–11 stanowią od 1946 zwartą zabudowę Aresztu Śledczego. Leżące za nim kamienice 15–17 były obiektami mieszkalnymi.
Po 1945 zlikwidowano zabudowę 1–5, 9 i 15–18. Latem 1946 powiększono teren więzienia, w jego obrębie znalazła się większość ulicy zamkniętej dla ruchu miejskiego. Po północnej stronie ulicy nie zachowały się elementy poprzedniej architektury. Decyzją Miejskiej Rady Narodowej z XII 1950 nastąpiło formalnoprawne przekazanie zajętych przez więzienie terenów pod zarząd kwatermistrzostwa ► Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. W 1955 grunty i obiekty przekazano w użytkowanie Wydziałowi Więziennictwa Ministerstwa Sprawiedliwości. W 2003 odtworzono nawierzchnię ulicy sprzed 1945 (asfalt zastąpiono brukiem). Wstępu na teren niedostępnej dla mieszkańców części ulicy strzegą dwie bramy: od strony zachodniej Brama I (od 1946) i od strony wschodniej Brama III (od 2008).
