Fasada kościoła św. Ignacego
KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO, Stare Szkoty. Wzniesiony przez q jezuitów w 1676–77, w płn. części kompleksu budynków q Kolegium Gd. (jezuickiego) (ob. ul. Brzegi 49), w zastępstwie zniszczonego w 1656 (w czasie potopu szewdzkiego) q kośc. Nawiedzenia NMP w jego bliskim sąsiedztwie. Budowniczym był q Barthel Ranisch. W 1686 dobudowano do fasady kośc. wieżę zegarową z dzwonnicą. W kośc. (o wymiarach 44 × 115 stóp – 12,5 × 32,8 metrów) znajdowały się 3 ołtarze: gł. poświęcony patronowi św. Ignacemu oraz boczne Trójcy Świętej i św. Stanisława Kostki. Rycina Petera Willera z 1687 przedstawia go z trójkątnie zwieńczoną fasadą, 5 wielkimi oknami witrażowymi w płn. ścianie budynku i małą wieżyczką (sygnaturką) w dachu. Uszkodzony podczas q oblężenia Gd. w 1734, gruntownie przebudowany 1748–55 przez architekta Lewic- kiego (bliżej nieznanego). Znacznie poszerzony (80,5 × 170 stóp, czyli 23 × 48,5 metrów), uzyskał kształt trójnawowej świątyni halowej. Fasadę zdobiły 2 symetryczne, masywne wieżyczki kryte dachówką. Jest jednym z nielicznych w Gd. zachowanych przykładów architektury barok. Konsekracji dokonał bp. włocławski Antoni Ostrowski w 1765. Wystrój wnętrza (10 ołtarzy, w tym gł. św. Ignacego) uległ pewnym zmianom, wiele elementów pozostało zaś niezmienionych. Do najcenniejszych zabytków należą ołtarze boczne (m.in. św. Franciszka Ksawerego, Trójcy Św., św. Jana Nepomucena, św. Stanisława Kostki), barok. ambona zakończona postacią św. Franciszka Ksawerego, obraz przedstawiający Sąd Ostateczny (ob. w zakrystii), barok. konfesjonały oraz rokokowa stolarka zakrystii z 1762, feretron (przenośny ołtarz) z wizerunkiem Maryi i Dzieciątka z 1745. Od wsch. dobudowano 1777 wolno stojącą drewnianą dzwonnicę, istniejącą i ob. Do jezuitów należał do 1780, od 1718 pełnił funkcję katolickiego kośc. filialnego (w stosunku do q Kaplicy Królewskiej) w parafii gd. (obsługiwał q Stare Szkoty, q Chmielniki, q Szadółki, q Orunię, q Ujeścisko, q Zakoniczyn). Po kasacie jezuitów (w Prusach 1780) zachował funkcję filialną, do 1810 pełniąc również funkcję kośc. szkolnego dla katolickiego Gimnazjum Akademickiego będącego kontynuacją jezuickiego q Kolegium Gd., działającego w ramach prus. Królewskiego Instytutu Szkolnego. Mocno ucierpiał podczas oblężeń z okresu wojen napoleońskich 1807 i 1813, m.in. tracąc zdobiące fasadę wieżyczki. Od 1817 ponownie był wykorzystywany do duszpasterstwa (księża z innych zakonów, dojeżdżający tu okresowo), stały wikariusz występował od 1830. W 1827 od poł., w miejscu dawnego kolegium, wzniesiono budynek, w którym z czasem umieszczono plebanię. W 1839 ustanowiono parafię św. Ignacego, regulacją z 1840 zachowując jej dawny obszar filialny. W 1872 kośc. wzbogacił się o organy (27 głosów). W 1877–81 (okres Kulturkampfu) parafia była nieobsadzona, funkcje duszpasterskie pełnił ks. Vinzent Semrau, wikary, odprawiając msze prywatnie i „przy zamkniętych drzwiach kościoła”. W 1897–98 wikarym był ks. Konstanty Dominik, późniejszy bp sufragan chełmiński, którego proces beatyfikacyjny jest w toku. W 1905 do parafii dołączono q Łostowice i q Kowale. W 1905 w kośc. ufundowano stacje drogi krzyżowej, w 1908 sprowadzono z Niemiec obraz do ołtarza gł., przedstawiający powołanie św. Ignacego. W 1922 renowacji fasady dokonał q Albert Carsten. Przy parafii, zwłaszcza w okresie międzywojennym, działały liczne stowarzyszenia i bractwa kościelne. W 1945 k. uległ uszkodzeniu, odbudowany 1946–47. Odtworzono m.in. zabytkową polichromię wnętrza. Po 1945 w parafii zaprowadzono duszpasterstwo w jęz. pol. Administratorem parafii (od 1957 proboszczem) został ks. Władysław Ciechowski (zm. 1975). W 1983 odłączono Łostowice (i Kowale), tworząc tam osobną parafię. Po 1992 dokonano nowej regulacji granic parafii, do której należy odtąd tylko górna część Starych Szkotów (na zachód od q Kanału Raduni), q Oruńskie Przedmieście i część dzielnicy q Chełm (osiedle przy ul. Hebanowskiego). Pod koniec lat 80. XX w. odnowiono fasadę. W 1999 parafia pozyskała także budynki przylegające do starej plebanii od południa (dawne budynki szkoły lud., wzniesione w miejsce jez. kolegium). Począwszy od 1989 przy parafii ożywiły się liczne grupy duszpasterskie i stowarzyszenia rel. W sąsiedztwie plebanii (i częściowo w miejscu dawnego kolegium jezuitów) powstała w budynku po dawnej XIX-wiecznej szkole katolickiej rezydencja metropolity gd. q Sławoja Leszka Głódzia. W związku z tym w 2011 kościołowi nadano tytuł kolegiaty Staroszkockiej pw. św. Ignacego.
SK z Proboszczowie kościoła św. Ignacego
