STRYJEC RYSZARD, grafik, rysownik, malarz
| < Poprzednie | Następne > |
RYSZARD STRYJEC (30 IV 1932, Lipniszki koło Lidy, obecna Białoruś – 5 VI 1997 Gdańsk), grafik, rysownik, malarz, ceramik. Po śmierci ojca (policjanta i legionisty) zabitego przez NKWD, deportowany z rodziną do Kazachstanu; w Polsce od 1946, zamieszkał w w Świebodzinie.
W latach 1950–1952 uczył się w Liceum Technik Plastycznych w Gdyni-Orłowie, następnie do 1958 studiował w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (PWSSP; Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku) malarstwo u Stanisława Teisseyre’a i Krystyny Łada-Studnickiej oraz grafikę u Zygmunta Karolaka. W latach 50. XX wieku współpracował z grupą ceramiczną Kadyny, prowadzoną przez Hannę Żuławską, w latach 60. XX wieku był redaktorem graficznym gdańskiego miesięcznika „Litery”, współpracował z czasopismem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego „Pomerania” oraz Wydawnictwem Morskim.
Głównie zajmował się rysunkiem i grafiką, malarstwo i ceramikę traktował suplementarnie. Wczesne malarskie pejzaże wywodzą się z tradycji koloryzmu zakorzenionej w gdańskiej PWSSP, późniejsze obrazy to głównie alegoryczne postaci kobiece z atrybutami, fragmentami pejzażu lub wnętrza, barwne transkrypcje figur graficznych. W grafice początkowo uprawiał głównie monotypię, linoryt i gipsoryt, z czasem jego twórczość zdominowały techniki metalowe: akwaforta, mezzotinta, suchoryt, metody łączone. Tworzył zarówno plansze autonomiczne, jak i cykle oraz serie, a także ilustracje, ekslibrisy, grafiki okolicznościowe. W pracach wypukłodrukowych typowa jest mozaikowa, płaska kompozycja, zdecydowana, twarda linia skontrastowana z czarnymi płaszczyznami; pojawiają się też charakterystyczne tematy – portrety, pejzaże – a przede wszystkim wątki liturgiczne, alegoryczne (Pejzaż gdański, Miasto fantastyczne, 1961, gipsoryty; Nabrzeże, Postać z instrumentem, lata 60, linoryty). Akwaforty, suchoryty i pokrewne cechuje zwykle rozbudowana konstrukcja i skomplikowana ikonografia, swoista kontaminacja tradycji i współczesności zarówno w sposobie obrazowania, jak i ewokowanego sensu. Przeważają kompozycje pionowe, symetryczne lub osiowe, z dominantą centralnej lub kilku postaci o wydłużonych proporcjach – jeźdźca, amazonki, aktu – której podporządkowane są rozmieszczone wokół przedmioty, zwierzęta, fantastyczne hybrydy, elementy pejzażu i architektury. Elementy figuratywne wydobywają się z plątaniny miękkich splotów linii i szrafowań. Artysta prowadzi dialog z tradycją, przetwarza i łączy wątki z twórczości m.in. Albrechta Dürera (Melancholia, Św. Hieronim, Adam i Ewa, różne warianty Jeźdźców), Pietera Brueghela Starszego (Małpa na łańcuchu, ujęty z góry, narracyjny pejzaż w Kocie zimą, akwaforta 1980), z mitologii, demonologii i repertuaru średniowiecznych bestiariuszy, symboliki astrologicznej i wanitatywnej – z realnością współczesną i lokalną. W tle Don Kichota, Jednorożca, Meduzy lub amazonki (Harpia, akwaforta, 1986) pojawia się widok gdański lub morski, tytułowy Pejzaż kaszubski na akwaforcie z 1974 roku przenika się z alegoryczną, pierwszoplanową postacią kobiecą, rycerz gra w szachy ze śmiercią na tle masywu kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, nad którym unoszą się jeźdźcy i demoniczne hybrydy. Dziełem malarstwa monumentalnego jest sgraffito na elewacjach dawnego Domu Rzemiosła we Wrzeszczu przy ul. Klonowej.
Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. 8 VII 2001 na Targu Rybnym, na ścianie kamienicy w której mieszkał, odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową według projektu Bronisława Tuska, z napisem: W TEJ KAMIENICY / W LATACH 1965-1997 / MIESZKAŁ I TWORZYŁ / RYSZARD STRYJEC / GRAFIK/MALARZ / RZEŹBIARZ; (zob. też Rainer Nalazek).
