KAPITUŁA KATEDRALNA I ARCHIKATEDRALNA GDAŃSKA

KAPITUŁA KATEDRALNA I ARCHIKATEDRALNA GDAŃSKA. Mimo formalnego istnienia diecezji gdańskiej od 30 XII 1925 długo nie było warunków do ustanowienia ciała doradczego biskupa, czyli kapituły katedralnej. Erygował ją dopiero 17 IX 1978 bp. Lech Kaczmarek.

Kapituła katedralna to kolegialny organ władzy w kościele katolickim, złożony z duchownych (kanoników), szczególnie zasłużonych dla kościoła lokalnego, usadowiona przy kościele biskupim (katedrze), jakby rada przyboczna biskupa, która od XII wieku wspierała go w decyzjach dotyczących diecezji, uczestniczyła wraz z nim w określonych obrzędach liturgicznych oraz między innymi wybierała kandydata na biskupa, którego uznawał i zatwierdzał papież. Po śmierci lub ustąpieniu biskupa kapituła wybierała administratora diecezji, zwanego wikariuszem kapitulnym; wprawdzie Kodeks Prawa Kanonicznego w 1983 zniósł te uprawnienia, ale w nielicznych diecezjach przywilej ten pozostał (diecezja Chur w Szwajcarii, diecezja salzburska w Austrii i kilka diecezji niemieckich). Zgodnie z postanowieniami tego samego Kodeksu od 1983 kapitułę katedralną w roli senatu biskupiego zastąpiła Rada Kapłańska i od tej pory spełnia głównie funkcje ceremonialne.

Prezydium kapituły tworzą: prepozyt, dziekan, archidiakon, scholastyk i kustosz, a w jej skład wchodzą kanonicy gremialni, kanonicy seniorzy i kanonicy honorowi. Członkowie prezydium kapituły noszą zwyczajowo nazwę prałatów (kapitulnych), chociaż według prawa kościelnego nimi nie są.

Kanonicy zasadniczo dzielą się na: gremialnych (inaczej rzeczywistych, czyli tytularnych), ponadliczbowych (bez prebendy, czyli uposażenia), honorowych.

Prawo kanoniczne próbuje ograniczać także ubiory (stroje) kanoników na różne okazje (zwykłe, uroczyste, wewnątrz kapituły, niezwiązane z liturgią itd.), historycznie bardzo bogate i zróżnicowane – także w zależności od dodatkowych godności: np. biskupa czy prezbitera z godnościami papieskimi, daje wszak kapitułom kanonickim prawo własnego ich ustalania, co prowadzi niekiedy do wyraźnych między nimi różnic. Najczęściej spotykana jest sutanna z fioletowymi guzikami oraz obszyciami, przepasana fioletowym pasem, nadana kanonikowi przepisami kapituły, przez co odpowiadają strojem Kapelanom Honorowym Jego Świątobliwości (prałatom). Mogą też nosić dodatkowe elementy stroju kanonika (mucet – potocznie „pelerynka”, sięgająca łokci narzutka; dystynktorium – odznaka kanonicka o formie orderowej, noszona na piersiach na łańcuchu lub wstędze, ewentualnego biret z kolorowym pomponem).

Prałat (łac. praelatus – przełożony) to obecnie kapłan obdarzony godnościami honorowymi przez Stolicę Apostolską lub biskupa diecezji, w której istnieje kapituła. W Kościele katolickim była to jedna z podstawowych godności nadawanych prez papieża zasłużonym kapłanom. W 2014 decyzją papieża Franciszka tytuł prałata jako godność honorowa został zniesiony. Nie będzie on już nadawany zasłużonym kapłanom, ale księża, którzy otrzymali ten tytuł, mogą go nadal używać. Obecnie istnieje tylko jedno papieskie odznaczenie dla duchownych diecezjalnych: Kapelan Jego Świątobliwości. Jest ono przyznawane zasłużonym dla Kościoła kapłanom, którzy ukończyli 65 rok życia.

Z chwilą utworzenia 25 III 1992 archidiecezji gdańskiej gdańska kapituła katedralna przekształciła się w kapitułę archikatedralną. Stosownych do nowej sytuacji zmian i nominacji w jej składzie dokonał 17 IX 1992 abp. Tadeusz Gocłowski. Kolejne korekty w składzie były przeprowadzane przez kolejnych arcybiskupów w zwykłym trybie zmian i nominacji. JANSZ

Prałaci kapituły katedralnej gdańskiej według stanu z 25 III 1992

bp. Zygmunt Pawłowicz	prepozyt od 2 XII 1987
ks. prałat Brunon Kędziorski	kanonik honorowy od 4 XII 1987, dziekan od 6 XI 1991
ks. infułat Franciszek Bernard Polzin	kanonik honorowy od 17 IX 1978, kustosz od 27 II 1982

Kanonicy gremialni kapituły katedralnej gdańskiej według stanu z 25 III 1992

ks. prałat Leon Kossak-Główczewski	penitencjarz od 17 IX 1978
ks. prałat Wiesław Lauer	sekretarz od 17.09.1978
ks. prałat Jan Majder	kanonik teolog od 17 IX 1978
ks. kanonik Ireneusz Glegociński	od 17 IX 1978
ks. prałat Mieczysław Goździewski	od 11 X 1978
ks. prałat Stanisława Bogdanowicza	od 17 IX 1978 kanonik honorowy, od 27 X 1981 kanonik gremialny
ks. prałat Ernest Kleinert	od 20 II 1982 kanonik honorowy, od 2 XII 1987 kanonik gremialny

Kanonicy honorowi kapituły katedralnej gdańskiej według stanu z 25 III 1992

ks. prałat Jan Gustkowicz	od 17 IX 1978
ks. prałat Jozef Waląg	od 17 IX 1978
ks. kanonik Paweł Baranowski	od 17 IX 1978
ks. prałat Henryk Jankowski	od 17 IX 1978
ks. kanonik Paweł Matulewicz	od 17 IX 1978
ks. kanonik Jerzy Zaremba	od 1 XII 1978
ks. kanonik Kazimierz Krucz	od 27 X 1981
ks. prałat Mikołaj Samp	od 31 XII 1982
ks. kanonik Edward Brzozowski	od 31 XII 1982
ks. kanonik Władysław Matys	od 12 X 1983
ks. kanonik Bogdan Napierała	od 12 X 1983
ks. kanonik Andrzej Rurarz	od 12 X 1983
ks. kanonik Roman Kłoniecki	od 21 XI 1983
ks. kanonik Tadeusz Panasiak	od 21 XI 1983
ks. kanonik Edward Szymański	od 21 XI 1983
ks. kanonik Józef Mietła	od 11 VI 1984
- ks. kanonik mgr Zbigniew Bryk	od 2 XII 1987
ks. kanonik Stanisław Dułak	od 2 XII 1987
ks. kanonik Stanisław Knapik	od 2 XII 1987
ks. kanonik dr Stanisław Zięba	od 2 XII 1987
ks. kanonik Gerard Borys	od 2 XII 1987
ks. kanonik Henryk Bukowski	od 2 XII 1987
ks. kanonik Andrzej Kowalczyk	od 2 XII 1987
ks. kanonik Jerzy Kownacki	od 2 XII 1987
ks. kanonik Julian Noga	od 2 XII 1987
ks. kanonik Cezary Annusewicz	od 28 VIII 1988
ks. kanonik Tadeusz Cabała	od 30 VII 1989
ks. prałat Alfred Franciszek Cybula	od 24 XII 1990
ks. kanonik Gerard Maternicki	od 24 XII 1990
ks. kanonik mgr Włodzimierz Zduński	od 24 XII 1990