DOLINA SCHWABEGO
| < Poprzednie | Następne > |
DOLINA SCHWABEGO (Schwabental), w q Oli- wie, ob. uważana za część q Doliny Radości, obszar do ujścia doqPotoku Oliwskiego wód Potoku Czystej Wody. Od 1186 własność q cystersów oliwskich, dzierżawiona. W XVI w. istniał tam dwór i ogród użytkowane przez q jezuitów (Jesuitengarten, obejmującytakże teren sąsiedniej posiadłości q Doliny Powagi) oraz Młyn XV (q młyny nad Potokiem Oliwskim i dopływami), własność Kacpra Jenischa. W 1601 gdań- szczanin Jacob Schwabe odkupił od niego młyn ze stawem, 1611 dwór od jezuitów. O nowym właś- cicielu było głośno po dokonanych przez niego malwersacjach i popełnionym w związku z tym samobójstwie w 1615, od jego nazwiska nazwano dwór i dolinę. W 1642 właścicielem posiadłości był Jan von Bergen. Jeszcze w XVII w. funkcjonował folusz. W 1700 nowy właściciel Jan Matz- ger uruchomił kuźnicę miedzi. W 1719 posiad- łość zakupił Samuel Remus, właściciel sąsiedniej posiadłości Mackenshof (późn. Ernsttal). Na pocz. XVIII w. istniała tu gospoda Pempenkrug. W 1733 D.S. i Mackenshof nabył od wdowy po S. Remusie Balthazar Hagemeuster; nast. właścicielem był Kacper Ernest Wejher, 1761 – Johann Christoph Junker, 1801–21 – Johann Georg Junker, posiadający także 5 włók i 5 morgów ziemi, ogród, stodołę, spichlerz, stajnię, kuźnię miedzi (w miejscu młyna), zabudowania mieszkalne dla pracowników. Powstał wówczas rokokowy dwór(Schwabenhof, ob. ul. Bytowska 4)z prostym, geometrycznym ogrodem. W 1828 właścicielem został Christian Hildebrand; 1843 powstała nowa kuźnica miedzi, tzw. Młyn XVI (q młyny nad Potokiem Oliwskim i dopływami). W 1864 D.S. włączono w granice gminy Oliwa.Kolejnymi właścicielami byli: 1888 Moritz Mastbaum, 1893 Tylman Kuttenkauler. W 1898 właściciel Hugo Mrozek, po pożarze kuźni, otworzył w dworku (na parterze) restaurację, działającą do 1945. Po śmierci męża w 1913, prowadziły ją do końca działalności Elsa Mrozek i córka Edith.
Ze względu na okoliczne atrakcyjne tereny spacerowe restauracja cieszyła się ogromną popularnością; w latach 20. XX w. do dworu dobudowano 2 drewniane przybudówki/werandy, w których latem wystawiano dodatkowe stoliki. Główne wejście prowadziło groblą od strony ob. ul. Bytowskiej, przy stawie spiętrzającym wodę dla potrzeb młyna. Zwarta, prosta bryła dworu pełniła funkcję zwornika kompozycji całego założenia, do którego należał majdan gosp. i położony z tyłu ogród. Osiowość przedniej elewacji dworu podkreślały 4 formowane lipy drobnolistne, które tworzyły charakterystyczny dla gd. rokoka zielony ganek. Położony na tyłach prosty, czterokwaterowy, geometryczny ogród posiadał dość nietypową gł. oś kompozycyjną, która nie pokrywała się z osią dworu. Elewacja domykała jedną z kwater, pełniąc funkcję salonu ogrodowego. Na środku ogrodu rosły 4 cisy, na końcu ramującej go z lewej strony alei posadzono altanę z lip. Drzewa wzdłuż bardzo wąs- kich alei (szer. 2 m) rosły bardzo gęsto, co 4 m. W trakcie przystosowywania (1808) dworu do funkcji gastronomicznej ogród przebudowano. Złamano jego układ geometryczny, dosadzając drzewa i krzewy w układzie swobodnym, co przyczyniło się do silniejszego związania z krajobrazem doliny. Wykorzystano gatunki pochodzenia obcego: żywotniki zach., świerki srebrzyste i buki czerwonolistne. Latem z obu stron dworu rozkładano drewniano-metalowe ogrodowe meble, a na terenie dawnego salonu ogrodowego ustawiono okrągły kamienny stół. Po 1945 zabudowa niszczejąca, 1957 dwór wpisano w rejestr zabytków. W 1959 właścicielem był Alfred Wilbik, 1964 posiadłość przejął Skarb Państwa; 1978 umieszczono q Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków. Ze względu na brak środków nie dokończono rozpoczętego remontu dworu; od lat 80. XX w. opuszczony, zaniechano też planów utworzenia w nim domu pracy twórczej. Około 2000 posiadłość sprywatyzowano; w dworze powstała restauracja Dwór Oliwski (dworek z XVIII w.przebudowany, dwukondygnacyjny, nakryty mansardowym dachem z wykuszami, na poddaszu murowana facjata) z położonym obok ho- telem (q hotele). Zabudowa przy dworze nawiązuje stylistycznie do niezachowanych budynków spichrza, stajni i stodoły;po młynie pozostał staw. Wbrew zaleceniom konserwatorskim nie odtworzono barokowego ogrodu. Podczas ME w piłce nożnej w czerwcu 2012 miejsce pobytu reprezentacji Niemiec. Na pozostałym terenie doliny powstały ogródki działkowe.
