CAROLINA
| < Poprzednie | Następne > |
CAROLINA, właściwie Constitutio Criminalis Carolina lub Die peinliche Gerichtsordnung Kaiser Karls V., ustawa kryminalna uchwalona w roku 1532 przez sejm Rzeszy w Ratyzbonie na wniosek cesarza Karola V (stąd potoczna nazwa). Kodyfikację oparto na karno-prawnych artykułach Zwierciadła saskiego (Sachsenspiegel), ordynacjach kryminalnych Rzeszy z końca XV wieku, a bezpośrednio na Constitutio Criminalis Bambergensis z 1507. Powodem uchwalenia Carolina były nasilające się żebractwo i włóczęgostwo na terenie Rzeszy (związane z rewolucją cen w Europie po odkryciach geograficznych), niepokoje w państwach niemieckich, wojna chłopska w latach 1524–1525. Cechy charakterystyczne: 1) ściganie czynów kryminalnych z urzędu, a nie z powództwa prywatnego, 2) wprowadzenie tzw. procesu inkwizycyjnego, czyli konieczności przyznania się oskarżonego do zarzutów, jako koronnego dowodu w procesie kryminalnym, co spowodowało wzrost roli tortur podczas przesłuchań, 3) uporządkowanie katalogu kar za przestępstwa (np. kara powieszenia na q szubienicy za kradzież, łamanie kołem za morderstwo, spalenie na stosie za uprawianie czarów), 4) łatwość korzystania z ustawy – ordynacja zawierała tylko artykuły prawa karnego procesowego i materialnego, zredagowane zwięźle i przejrzyście. Carolina, jako przeznaczona dla państw Rzeszy, w XVI–XVIII wieku była w Gdańsku (nie należał do Rzeszy) stosowana pomocniczo. Przyjęto doktrynę karno-prawną, natomiast nie znalazły akceptacji niektóre formy kary śmierci, jak utopienie za dzieciobójstwo (w Gdańsku dzieciobójców ścinano mieczem), ćwiartowanie. O stosowaniu niektórych przepisów Caroliny w Gdańsku świadczy umieszczenie w inwentarzu książek i pism zgromadzonych w sali sądu ławniczego z końca XVII wieku komentarzy niemieckiego jurysty Glasseniusa do tejże ordynacji oraz powoływanie się gdańskiego uczonego i wydawcy q prawa chełmińskiego q Michaela Christopha Hanowa na Carolinę w komentarzu i przypisach do karno-prawnych artykułów edycji ustawy (druk w 1745).
