REFORMACI
| < Poprzednie | Następne > |
REFORMACI, franciszkanie reformaci. Gałąź zakonu q franciszkanów, po 1519 roku wyodrębniona we Włoszech z ruchu tzw. obserwantów, zakonników zachowujących ściślejszą regułę zakonną. Mocno nastawieni na kontemplację i apostolat (dążenie do zbawienia przez przykładne życie i głoszenie słowa Bożego). W Polsce pojawili się po roku 1622, zakładając klasztory w Małopolsce i Wielkopolsce. W latach 1664–1666 podjęto starania o pozyskanie miejsca pod klasztor na q Chełmie. Kapituła włocławska za zgodą biskupa włocławskiego (właściciela Chełma) przyznała parcelę reformatom. Działaniem misyjnym zakonnicy objęli Chełm, osady sąsiednie (m.in. q Siedlce) oraz miasto Gdańsk. W 1676 roku król polski Jan III Sobieski pozwolił zakonnikom zbierać w mieście jałmużnę. Klasztor umieszczono w centrum Chełma, przy ówczesnym rynku (obecny obszar o kształcie nieregularnego trapezu między ul. Stoczniowców od wschodu, Lubuską od północy, Hirszfelda od południa i Biskupa Wronki od zachodu). W okresie 1673–1676, dzięki wsparciu finansowemu wojewody pomorskiego Ignacego Bąkowskiego, powstały budynki klasztoru oraz q kościoła św. Antoniego Padewskiego (q Barthel Ranisch). Na innej chełmskiej parceli, pozyskanej w 1674 roku przy drodze zwanej Bischofstal (ul. Stoczniowców) zakonnicy założyli szkołę. Konwent chełmski składał się z 12 braci, w tym 2 – 3 kaznodziejów i 9 – 10 spowiedników. Pierwszym przełożonym był Michał Tylicki. Wybitniejsi reformaci chełmscy: Cyprian Schober, Jakub Schetter, Antoni Brueckenthal (przed wstąpieniem do zakonu – generał rosyjski). W okresie 1735–1762, z fundacji m.in. chorążego malborskiego Jana Trembeckiego, przebudowano klasztor i kościół. W 1807 roku zniszczony przez wojska pruskie podczas przygotowań do odparcia ataku Francuzów na Gdańsk. Ostateczną zagładę przyniosło oblężenie w 1813 (ruiny klasztoru zostały wysadzone w powietrze przez broniących Gdańsk Francuzów). W 1813–1815 władze zakonu podjęły starania o nowe lokum (rozważano przeniesienie do Starych Szkotów, na miejsce dawnego q kolegium jezuitów lub do q Świętego Wojciecha na miejsce q misjonarzy), ostatecznie nie doszło do odnowienia konwentu. Na terenach należących dawniej do klasztoru w roku 1831 założono cmentarz zmarłych na cholerę (q cmentarze na Chełmie). Później mieścił się tam cmentarz katolickiej parafii św. Józefa, dla którego z czasem wzniesiono kaplicę cmentarną. Wykorzystując ją w roku 1947 założono parafię q Podwyższenia Świętego Krzyża. W roku 1897 papież Leon XIII doprowadził do unii gałęzi obserwanckich zakonu franciszkanów, które jednak zachowały tradycję kontynuowania własnej duchowości zakonnej (także reformackiej) w poszczególnych kongregacjach – prowincjach zakonnych. Tak uformowana wspólnota reformacka objęła w 1945 poewangelicki kościół w q Nowym Porcie, przy ul. Oliwskiej 2, nadając mu wezwanie q Niepokalanego Serca Maryi. W roku 1946 objęła w formalny zarząd kościół wraz z terenem przykościelnym oraz domem przy ul. Strajku Dokerów 9. W domu urządzono mieszkania dla zakonników oraz kaplicę domową, w 1946–1949 prowizorycznie odbudowano świątynię (poświęcenie w kwietniu 1949), w 1960 roku ostatecznie zakończono prace renowacyjne. W latach 1957–1959 w najbliższym sąsiedztwie kościoła (na północ od niego, pod tym samym co kościół adresem) wzniesiono nowy klasztor. W 1991, po założeniu nowej prowincji zakonnej św. Franciszka z Asyżu, franciszkanie reformaci zakończyli działalność w Gdańsku, powracając do Krakowa. Parafię i kościół objęli franciszkanie bracia mniejsi.
