PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW
| < Poprzednie | Następne > |
PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW (PP PKZ) ODDZIAŁ W GDAŃSKU, ul. Długi Targ 24 (q Zielona Brama). W 1946 z inicjatywy pierwszego po II wojnie światowej wojew. konserwatora zabytków w Gd., prof. q Jana Borowskiego, powołano Państwową Pracownię Konserwacji Obrazów i Rzeźb. Przekształcona 1947 w Pracownię Konserwatorską, obejmowała 3 zespoły specjalistyczne: pracownię konserwacji dzieł sztuki, pracownię archit. i zespół konserwacji mebli. Prof. J. Borowski pragnął powstrzymać koncepcje przeciwne rekonstrukcji i odbudowy miasta. W 1946 uznał Główne Miasto w całości za zabytek, co zobowiązywało inwestorów do uzgadniania z urzędem konserwatorskim wszystkich przedsięwzięć budowlanych. W 1946 i 1947, odbyło się w Gd. kilka konferencji i dyskusji z udziałem prof. J. Zachwatowicza na temat odbudowy miasta. Na jednej z nich, 25 VII 1947 uczestnicy podjęli uchwałę domagającą się rekonstrukcji Głównego Miasta, a na kolejnej, 25 IX 1947, uchwalili rezolucję domagającą się objęcia miasta ścisłą ochroną konserwatorską. Na wniosek prof. J. Zachwatowicza, ówczesnego generalnego konserwatora zabytków, Minister Kultury i Sztuki powołał 25 VIII 1950 Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków (PP PKZ). Zasadniczym celem przedsięb. było wykonywanie badań i opracowań nauk., ekspertyz i projektów archit. dla wszystkich dziedzin ochrony dóbr kultury. Gdański Oddział PP PKZ powstał w marcu 1951, jako jeden z pierwszych, przejmując wspomnianą Pracownię Konserwatorską i obejmując działaniem Wielkie Pomorze oraz Warmię, teren od Szczecina po Olsztyn. W ramach oddziału działalność prowadziły Pracownia Projektowa, wykonująca projekty zabezpieczające kamienice i budowle Gd., oraz Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki. W 1955 powołana została samodzielna Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, której zadaniem było rozpoznanie zabytków architektury na podstawie źródeł archiwalnych i literatury przedmiotu oraz opracowanie wytycznych dla prac projektowych. Usługi budowlano-konserwatorskie związane z zabezpieczaniem, odbudową i adaptacją zabytkowych budowli, przedsięb. wprowadziło do działalności w 1956. Dla sprawnego wykonywania robót budowlano-konserwatorskich na Pomorzu i Warmii, w miejscowościach oddalonych od siedziby oddziału powoływano Kierownictwa Grupy Robót: w Szczecinie i Koszalinie (1958), Toruniu i Elblągu (1959), Malborku (1960), Słupsku (1977). Kierownictwo elbląskie przeniesiono nast. do Pasłęka, a w 1961 do Olsztyna. Z czasem jednostki budowlane w Szczecinie, Toruniu i Olsztynie stały się samodzielnymi Oddziałami PKZ. Pierwszym kier. oddziału gd. był 1951–58 inż. Józef Kobrzyński, 1958–65 q Tadeusz Polak, który zrealizował zamiar prof. J. Zachwatowicza o interdyscyplinarnym przedsięb. konserwatorskim, pełniąc funkcję dyr. nacz. Zarządu PKZ w Warszawie w latach 70. i 80. XX w. Została wówczas zawiązana współpraca z uczelniami wyższymi. W nast. latach powołano pracownie naukowo-badawcze: 1971 Ośrodek Architektury Egipskiej, którym kierował Zygmunt Wysocki, prowadzący rekonstrukcję świątyni Hatszepsut w Deir El Bahari w Egipcie; 1973 Pracownię Rzeźby, przekształconą 1984 w Pracownię Konserwacji Kamienia; 1977 Pracownię Archeologiczno-Konserwatorską prowadzącą badania na obszarze projektowanej Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu; 1977 Pracownię Badań Urbanistyczno-Architektonicznych; 1980 Pracownię Oświetlenia i Iluminacji Zabytków; 1984 Pracownię Archeologii Miast dla Badań Starego Miasta w Elblągu. Jej zał., Tadeusz Nawrolski, stał się twórcą metody badawczej śrdw. miast. Badania elbląskie stanowią przełom w rozwoju archeologii miast hanzeatyckich, także przyniosły muzealnictwu tysiące zabytków, a miastu relikty zabudowy od XIII do XIX w. Przedsiębiorstwo odbudowało dla potrzeb wspomnianych pracowni budynki zabytkowe: 1953 Zieloną Bramę na gł. siedzibę, 1972 spichrz Pod Jeleniem przy ul. Grodzkiej 16, 1983 Dom Mrongowiusza przy ul. Straganiarskiej 19. Jednocześnie rozwijano zaplecze konserwatorskie przy ul. Miałki Szlak, gdzie funkcjonowała stolarnia, kuźnia i baza transportowo-techniczna. Przez wiele lat prowadzono własną cegielnię w Kadynach. W 40-letniej działalności gd. oddział wykonał 1912 dokumentacji projektowych i inwentaryzacji, 305 dokumentacji naukowych, odbudował i adaptował do nowych funkcji blisko 300 zabytków architektury, przeprowadził konserwację 720 dzieł sztuki, objął dokumentacją ewidencyjną wiele parków i cmentarzy. Zainicjował opracowania rewaloryzacji miast: Gniew i Puck (1978), Tolkmicko, Orneta (1980). Od 1972 gd. oddział prowadził prace konserwatorskie i badawcze poza granicami kraju. Do najbardziej spektakularnych należały konserwacje: fresków Bramy Izerskiej w Monachium (1972), ołtarzy i epitafiów katedry w Trewirze (1973–1976), polichromii i sztukaterii pałacu w Brühl w Nadrenii (1975–1988), fresków kośc. Niederhausen (Nadrenia – Palatynat; 1985), plafonów ze sztukateriami i polichromiami pałacu w Bensbergu k. Bergisch-Gladbach (1986), pełną rewitalizację kamienic w stolicy Estonii Tallinie (1977–1980) oraz pałaców Paca i Radziwiłła (1984–1990) i klasztoru bazylianów ze słynną Celą Konrada (1983–1987) w Wilnie. Oddział gd. w 1988 zatrudniał 550 pracowników. Do 1989 wszystkie oddziały PKZ realizowały w ochronie zabytków politykę wojew. konserwatorów zabytków. W latach 90. XX w. oddziały przekształcono w samodzielne spółki prawa handl. Wiele oddziałów nie sprostało zmianom ekon., rozpadło się na mniejsze organizmy gosp. lub upadło. Gdański Oddział PKZ został przekształcony 1989 w spółkę, 1995 częściowo sprywatyzowany, w formie ograniczonej do wykonawstwa konserwatorskiego. Późniejsze przekształcenia doprowadziły do powstania innych firm. Archiwa dokumentacyjne oddziału zostały przejęte przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gd. w 1995.
| Dyrektorzy naczelni PP PKZ | |
| 1951–1958 | inż. Józef Kobrzyński |
| 1958–1965 | prof. dr hab. q Tadeusz Polak |
| 1965–1986 | mgr inż. Zdzisław Babicki |
| 1986–1989 | mgr inż. Zenon Sykutera |
Tabela: Naczelni inżynierowie PP PKZ
Tabela: Dyrektorzy do spraw naukowo-konserwatorskich
Tabela: Pracownie i kierownicy
Tabela: Kierownicy zespołu budów konserwatorskich
Tabela: Rekonstrukcja i odbudowa oraz adaptacja ważniejszych dzieł architektury w Gdańsku
Tabela: Ważniejsze prace budowlano-konserwatorskie na Pomorzu i Warmii
Tabela: Konserwacja dzieł sztuki
