PIWO GDAŃSKIE

< Poprzednie

Następne >

PIWO GDAŃSKIE. W średniowieczu i czasach nowożytnych najpopularniejszy napój, serwowany podczas uroczystości rodzinnych, zebrań cechowych, podstawowy napitek podczas pracy w warsztatach rzem. Dzienna racja przysługiwała nawet pensjonariuszom gd. szpitali, przytułków i więzień. W XIV i 1. poł. XV w. p.gd., jako lepszej jakości niż produkowane w browarach zamkowych, chętnie kupowali Krzyżacy. Ochrona rodzimego rynku produkcyjnego przed piwem importowanym z Wismaru była jedną z przyczyn q buntu (rewolty) 1378 w Głównym Mieście. W XV–XVIII w. do najsławniejszych należało p. dubeltowe, jopejskie (Jopenbier), warzone z jęczmienia, o podwyższonej zawartości ekstraktu słodowego (na beczkę przypadało 2 razy więcej słodu niż zwykle), co wpływało na moc, gęstość i pożywność. Było ciemnorumianej lub smolistej barwy, niekiedy osiągało konsystencję syropu (co przedłużało czas przechowywania) i podlegało dofermentyzowaniu bezpośrednio przed spożyciem. Nazwę „Jopengasse” nosiła od XIV w. do 1945 ob. q ul. Piwna. W 2. poł. XVI w. q Johannes Placotomus (De natura et viribus cerevisiarum et mulsarum) sławił je jako króla piw. W XVI–XVIII w. było eksportowane do Europy Zach. i do Polski, gdzie wykorzystywano je jako dodatek poprawiający jakość gorszych gatunków Dubeltowe było napitkiem luksusowym, dostępnym dla bogatych mieszczan i szlachty. Z 1,5 łaszta jęczmienia (1 łaszt = 1780 kg) otrzymywano 16 beczek (1 beczka = 126 l): do wyprodukowania 2016 l potrzeba było 2670 kg jęczmienia. Najbardziej popularne było p. stołowe (Tafelbier) – ciemne p. średniego gat., przeznaczone także na eksport. Z 1,5 łaszta jęczmienia produkowano 30 beczek. W tzw. p. „okrętowe” (Schiffsbier) zaopatrywali się marynarze. Popularny był cienkusz, (Krolling), słabe p. pite przez biedotę, które uzyskiwano z powtórnego zalewania wodą i warzenia odsączonych już wysłodzin. Warzono także „groszowe” (Groschenbier), o którego jakości świadczyła cena: na pocz. XVII w. beczka kosztowała ponad 10 razy mniej niż zwykłego p. stołowego (37 razy mniej niż dubeltowego). Jego produkcji zakazano 1621 edyktem q Rady Miejskiej. Warzono też p. korzenne (Bitterbier, średniej jakości) i bliżej nieznane „Mumme”. Podczas warzenia dodawano chmielu, który zapobiegał przedwczesnemu kwaśnieniu p. oraz nadawał mu gorzkawy posmak. Wzbogacanie chmielem stosowano w Gd. co najmniej od XIV w.: 1365 bp włocławski wydzielił z q Biskupiej Górki część pól na założenie q Chmielników Oruńskich (Hoppenbruch), na q Zaroślaku stały 2 karczmy, zw. Hoppenbruch. Od końca XV w. władze Gd. nakazywały szynkowanie w karczmach jedynie p. wyprodukowanego w gd. browarach. Według gd. opowieści rzemieślnicy, testując jakość, wylewali trochę trunku na ławę, na której siadali w skórzanych spodniach. Na dany znak jednocześnie wstawali. Piwo uznawano za dobre, jeśli ława przyklejała się do spodni i podnosiła razem ze wstającymi. DK

W funkcjonujących 1793–1806 gd. browarach produkowano rocznie od 28 do 62 tys. beczek p. Na rynkach zewnętrznych (zwł. w Anglii) największy zbyt znajdowało dubeltowe, jopejskie (eksport drogą morską: 1793 – 1549 beczek, 1798 – 3501, 1805 – 3727). Powstały ok. 1820 browar Richarda Fischera w Nowym Porcie (q browary) produkował od 1900 opróczpiw słodowych i eksportowych (w tym Jopenbier wg starogdańskiej receptury) również piwa typu Lager, w okresie q II Wolnego Miasta Gdańska Hansa-Pils, Hansa-Edel-Pils, Patrizier-Bräu, Caramel-Vollbier, q Browar w Kuźniczkach do 1945 produkował 12 gat. piwa: butelkowe – Jopenquell / Jopen-Quell-Hell (ze złocistymi kapslami, wg starogdańskiej receptury; gł. odbiorcą był rynek ang.), Jopenbier, Artus-Gold, Bankenbräu, Edelpils; beczkowe i butelkowe – Artus-Bräu (z napisami niem. i pol.), Artus-Pils, Caramel, Münchener, Putziger, Weissbier, beczkowe – Uhbrock a także napoje gazowane: Apfellimonade, Brauselimonade, Hella, Himbeerlimonade, Orangia, Selter, Tafelwasser, Waldmeisterlimonade, Zitronenlimonade gelb, Zitronenlimonade weiß. Około 60% produkcji stanowiło piwo beczkowe. Butelki do piwa (o poj. 0,30, 0,33, 0,37 i 0,5 l) miały barwę zieloną lub oliwkową, kapsle (z wyjątkiem Artus-Gold) charakterystyczny kształt pałąkowaty, przy czym dla Jopenquell używano kapsli złocistych. Butelki do wód mineralnych (0,30 i 0,33 l) były białoprzezroczyste. Od maja 1945 browar w q Kuźniczkach produkował pocz. (z powodu trudności pozyskaniem słodu) p.: Jasne Lekkie, Stołowe, w niewielkich ilościach Porter i Jasne Pełne, zupełnie eksperymentalnie Imperstor, 1946–48 Koźlak, od 1947 Prazdrój. W latach 50. XX w. produkował Jasne Specjalne, Prazdrój Gd., Patrycjusz, Porter, Ciemne Pełne, od pocz. lat 60. Exportowe (później Gdańskie Exportowe Full Light, kapsle po stronie zewnętrznej z herbem Gd., od wewnętrznej z korkiem) i Gdańskie. W latach 70. XX w. wypuszczono na rynek Morskie, Specjal (także w wersji bezalkoholowej), Krzepkie, Karmelowe, Regatowe, Świąteczne. Od 1985 (na skalę rynkową od 1986) rozpoczęto produkcję p. Heveliusz, od 1986 Artus, nast. Patrycjusz, Kaper Królewski, Remus, od pocz. lat 90. XX w. pod nadzorem rabina z Antwerpii koszerne mocne Menora. Od 15 III 1973 do 30 V 1996 w browarze na Kuźniczkach działała wytwórnia napoju pepsi-cola. Po likwidacji tego browaru p. Gdańskie warzone było do 2008 w browarach grupy Żywiec. W 2005–06 (od 29 kwietnia do 3 maja) odbyły się na q Placu Zebrań Ludowych międzynarodowe Festiwale Piwa im. Jana Heweliusza. 30 VIII 2007 przy ul. Grodzkiej 16 otwarto Degustatornię. Dom Piwa, oferujący ponad 200 gat. p. z kraju i ze świata. W otwartej 26 VII 2008 Brovarni Gd. (q browary) produkowano piwo Brovarnia Jasne, Brovarnia Pszeniczne, Brovarnia Ciemne. W pocz. czerwca 2009 pojawiło się w sprzedaży p. o nazwie Lechia Gd. , produkowane w Połczynie-Zdroju, w 2011 – piwo Johannes, w nawiązaniu do q Jana Heweliusza. DK

Gatunki, parametry oraz ceny piwa gdańskiego w XV–XVII wieku

Nazwa gatunku piwa	Liczba beczek otrzymanych z 1,5 łaszta jęczmienia (2670 kg)	Ilość jęczmienia potrzebna do wyprodukowania 1 litra piwa	Wiek	Średnia cena beczki piwa w groszach
Piwo pełne (dubeltowe), jopejskie (Jopenbier)	16	1,32 kg	XV XVI XVII	35 80 330
Piwo stołowe (Tafelbier)	30	0,71 kg	XVI XVII	47 110
Piwo korzenne [?] (Bitterbier)	40	0,53 kg		?
Piwo okrętowe (Schiffsbier)	60	0,35 kg	XVII	105
Cienkusz (Krolling)	60	0,35 kg	XVI	13
Piwo groszowe (Groschenbier)	?	?	XVII	9