ORGANY OLIWSKIE
| < Poprzednie | Następne > |
ORGANY OLIWSKIE, instrument w archikatedrze oliwskiej. Składa się z dużych organów w zach. części nawy gł., organów chórowych w płd. skrzydle transeptu i pozytywu w arkadzie pomiędzy nawami gł. i płn. Najstarsze organy chórowe w płd. skrzydle transeptu zbudował 1680 Johann Georg Wulff, w miejsce instrumentu z 1603 (dzieło Christiana Neumanna), zniszczonego (wywiezionego do Skokloster?) w czasie wojen szw. Z inicjatywy opata q Jacka Rybińskiego przebudowane 1759–60 przez Johanna Wilhelma Wulffa. Instrument miał 14 rejestrów, pulpit z ręczną i nożną klawiaturą, prospekt ozdobiony rzeźbami. W 1874 odrestaurowany przez Carla Schurichta (1832–90). Duże organy ufundował opat J. Rybiński, zbudował zaś J.W. Wulff 1763–88. Budowę instrumentu dokończył 1790–93 q Friedrich Rudolf Dalitz z polecenia opata q Johanna Karla Hohenzollerna-Hechingena. Rokokowy prospekt, dzieło klaszt. warsztatu snycerskiego (Joseph Gross, Alanus, czyli Martin Trost), ozdobiony był ornamentami i postaciami (także ruchomymi) aniołów grających na instrumentach. Instrument zawierał 5100 piszczałek w 83 rejestrach. Piszczałki prospektowe umieszczone były półeliptycznie na zach. emporze nawy gł., w kilku kondygnacjach, wokół owalnego okna. Największe piszczałki wysunięto przed emporę. Dopływ powietrza następował z 14 miechów obsługiwanych przez kalikantów. Niszczejący po kasacie q klasztoru cystersów instrument przebudował 1863–65 Friedrich W. Kaltschmidt, tworząc nową mechanikę pulpitu i wiatrownic. W 1934 Joseph Goebel uzupełnił zarekwirowane (1917) cynowe piszczałki organów chórowych, przestroił obydwa instrumenty, zbudował trakturę elektryczno-pneumatyczną, zastąpił miechy dmuchawą, zainstalował nowy pulpit, do którego przyłączył także organy chórowe (razem 6800 piszczałek w 101 rejestrach). W 1945 zdewastowane, częściowo naprawione, większej naprawy dokonał 1955 Wacław Biernacki. W 1966–68 Zygmunt Kamiński dokonał gruntownej renowacji i zainstalował nowy pulpit. W łuku arkady pomiędzy nawami gł. i płn. zbudował pozytyw organowy. Po ponownym przyłączeniu do gł. pulpitu organów chórowych cały instrument liczył 7876 piszczałek w 110 rejestrach. W 2000–04 przeprowadzono gruntowną renowację prospektu (Zdzisław Mollin), przebudowano organy chórowe (ob. 17 rejestrów), dodano nowy stół gry z elektroniczną matrycą, traktura elektro-pneumatyczna. Od 1958 służą corocznemu Międzynarodowemu Festiwalowi Muzyki Organowej. Podczas renowacji 2009–11 odkryto, że większość piszczałek gł. instrumentu jest oryginalna (wcześniej uważano, że poza prospektem zostały wymienione na nowsze).
